نحوه دریافت موافقت اصولی برای پرورش شترمرغ

آسپرژیلوس، شایع ترین بیماری قارچی در گونه های مختلف پرندگان می باشد. این بیماری ، از نظراقتصادی، مهم ترین بیماری قارچی مشاهده شده در شتر مرغها می باشد.

آسپرژیلوس فومیگاتوس (A.fumigatus) و آسپرژیلوس فلاووس (A.flavous) به همراه آسپرژیلوس نیجر (A.niger) به عنوان عامل این بیماری از شتر مرغهای مبتلا جدا شده است.

همچنین این عوامل از جوجه هایی که به طورمصنوعی به دنیا آمده اند، جدا سازی شده و خسارات سنگینی را به بار آورده اند

دستگاه های هچری آلوده ، منبع اصلی آسپرژیلوس در جوجه های تازه تولد یافته می باشند. دما و رطوبت همراه با مواد آلی موجود در تخم های هچ شده ، شرایط مطلوبی را برای تولید مثل سریع قارچها و تولید مقادیر زیاد هاگ فراهم می کند.

دستگاه های ستروهچر باید به طور کامل توسط مواد ضد قارچ مؤثر، تمیز و ضد عفونی گردد؛ بدین منظور می توان از فرمالین و یا محلول 1% کلینا فارم پس از هر هچ و قبل از جایگزینی تخم ها در دستگاه جوجه کشی استفاده کرد.

کاه یا علوفه خشک آغشته به قارچ که به عنوان بستر استفاده می شود و یا یونجه های خشک شده حاوی قارچ که شتر مرغ از آن تغذیه می کند، منشاء مهم آسپرژیلوس درجوجه های تازه تولد یافته و درشتر مرغهای در حال رشد می باشد. همچنین رطوبت بالا و تهویه ضعیف به علت افزایش میزان آمونیاک به بروز آسپرژیلوس کمک می کند. جوجه های جوانی که فرصت کافی جهت کسب ایمنی طبیعی علیه قارچهای ساپروفیت را پیدا نکرده اند بیشترین درگیری را دارند که در این زمینه عمده خسارات مربوط به جوجه های زیر یک ماه می باشد. پرندگان بزرگ تا حدودی قادر به تحمل عامل بیماریزای موجود در مواد غذایی انبارشده هستند.

درآب و هوای سرد و در زمستان، گاهی اوقات لازم می شود که شتر مرغهای جوان را برای مدتی در محیط بسته نگهداری کرد؛ در این موارد بستر و تهویه مطلوب ساختمان اهمیت زیادی می یابد.

بستر شتر مرغها بایستی تقریبا” هر روز عوض شود و مواد ضد عفونی ضد قارچی مؤثر نیز باید مورداستفاده قرارگیرد تا سبب کاهش تولید مثل قارچها و در نتیجه کاهش هاگهای حاصل از آنها دربستر و ساختمان گردد.

پرندگان به طور معمول درمعرض قارچها قرار دارند و فقط در شرایط خاص ، این قارچها پاتوژن می شوند. آسپرژیلوس معمولا” تحت شرایطی همچون استرس ، نقصان ایمنی بدن ، درمان طولانی مدت با داروهای آنتی بیوتیکی و یا اینکه اگر دام در معرض مقادیر زیادی از ارگانیسم قرار گیرد، سبب ایجاد بیمای می شود.

علائم بالینی و یافته های پاتولوژی

همانند گونه های دیگر پرندگان، آسپرژیلوس در شترمرغها معمولا” یک بیماری تنفسی می باشد. تمامی قسمتهای دستگاه تنفسی می تواند درگیرشود اما اغلب در جوجه های جوان ریه ها و در جوجه های بزرگتر کیسه های هوایی درگیر می شوند. استرس یک عامل مستعد کننده برای ابتلا به این بیماری می باشد.

علائم بالینی بستگی به محل وشدت ضایعات دارد که می تواند سبب ایجاد صداهای تنفسی تا کوتاه شدن تنفس در شترمرغها گردد. ضایعات موجود در کیسه های هوایی با شنیدن صداهای دستگاه تنفسی تشخیص داده نمی شود.

عفونت دستگاه تنفسی با آسپرژیلوس ممکن است قسمت فوقانی دستگاه تنفسی را درگیر کند. در این صورت سبب آماس قارچی نای می شود که ضایعات کوچک گرانولوماتوزی درطول سطح داخلی نای دیده می شود. اما دربیشتر موارد آسپرژیلوس درشتر مرغها، ریه ها درگیر می

شوند که سبب ایجاد ضایعات شدید گرانولوماتوزی می شود. البته در شتر مرغهایی که ازطریق بستر و یا کاه آلوده ، درگیر شده اند تورم و عفونت شدید قارچی کیسه های هوایی رخ می دهد. در شتر مرغهایی که ریه هایشان درگیر و دچار آماس گرانولوماتوز ریوی شده است ، علائم بالینی تنفسی به خوبی دیده نمی شود ولی در شتر مرغهایی که دچار آماس کیسه های هوایی شده اند، علائم بالینی تنفسی به خوبی قابل مشاهده است.

علائم بالینی شامل بی حالی و افسردگی ، بی اشتهایی ، توقف رشد ، جمع شدن خلط در دهان ، یبوست شدید، نرمی استخوان و نهایتا” افزایش مرگ ومیر می باشد.

جوجه های مبتلا معمولا” با سرهای افتاده و نزدیک به زمین حرکت می کنند چنین جوجه هایی دارای گرانولومها و آبسه های زرد و سبز پراکنده در سراسر بافت ریه خود هستند. آسپرژیلوس تنفسی درشتر مرغ پنج ماهه ای درشهریور ماه 1383 توسط دکتر کمیلی و مهام تشخیص داده شد. این شتر مرغ چند روزی علائم افسردگی و بی حالی را از خود نشان می داد و با دهان باز نفس می کشید ودر هنگام غذا خوردن از گله جدا می ماند. پس از کالبد گشایی ، التهاب و عفونت شدید کیسه های هوایی ، همراه با ضخیم شدن دیواره ها مشاهده گردید. درگیری ریه ها بصورت کانونهای نکروتیک سبز رنگی قابل تشخیص بود. پس از آزمایشات پاتولوژی  و میولوژی این تشخیص تآیید  گردید

آسپرژیلوس در شترمرغها فقط یک بیماری تنفسی نمی باشد. بلکه در شرایط خاص ممکن است دستگاه گوارش را درگیر کند و یا حتی سبب مشکلات پوستی گردد.

آسپرژیلوس در دستگاه گوارش شترمرغها ، با تکثیر زیاد لایه های پیش معده و التهاب شدید آن نمایان می گردد که سبب انباشتگی معده و در نهایت مرگ می شود. عفونتهای قارچی دستگاه گوارش معمولا” ازطریق آلودگی های شدید بستر، غذا و استفاده درازمدت آنتی بیوتیک ها بوجود می آید.

درصورتیکه شتر مرغها درمحیطی با رطوبت بالا و بهداشتی ضعیف نگهداری شوند ممکن است به درماتیت قارچی دچار

شوند. ضایعات پوستی آسپرژیلوس ممکن است موضعی باشد یا اینکه بخش وسیعی از پوست را فرا گیرد. آزمایشات بافت شناسی ریسه های انشعاب یافته ای را نشان می دهد که درلایه های پوست رسوخ کرده اند.

دامپزشکان استرالیایی ، آسپرژیلوس ریوی موجود در شترمرغهای 6 ماهه را توصیف کرده اند. این شتر مرغها در محیط شلوغ و بستر پر گرد وخاک و محیطی با دما و رطوبت بالا نگهداری می شدند.

پرنده های مبتلا ممکن است عامل بیماری را در اواخر دوران انکوباسیون و یا در اوایل به دنیا آمدن کسب کرده باشند که این عامل عفونی نهفته توسط استرس فعال می شود. پرنده های مبتلا به این بیماری دچار تنگی نفس ، سیانوز و کاهش مقاومت فیزیکی بدن می شود. بیماری قارچی آسپرژیلوس در شترمرغهای بالغ  ممکن است به اشکال گرانولوماتوزی بروز کند.

روشهای تشخیص :

عائم بالینی توسط کشت نمونه های دستگاه تنفسی ، رادیو گرافی ، اولتراسوند، اندوسکوپی و آزمایشات سرولوژیک تأیید می شوند.

برای ردیابی و تشخیص وجود آنتی بادی های آسپرژیلوس در سرم ، می توان از عصاره آسپرژیلوس به عنوان یک آنتی ژن درآزمایش agar gel diffusicon test  استفاده کرد. همچنین از تست ELIZA  نیز می توان در تشخیص این بیماری استفاده کرد.

یک شتر مرغ 4 ماهه با وزن 24 کیلوگرم مبتلا به این بیماری در آمریکا مورد آزمایشات قرار گرفت و نتایج زیر مشاهده گردید. این پرنده ضعیف بوده و با دهان باز تنفس می کرد و دائما” بالهایش را به سمت پایین و بالا تکان می داد. این شتر مرغ دچار لویتوزیس11/900 ? L : normal , 15/27  ? L)    (   هیپوگلیسمی ( 150 – 200 mg/dl : normal ,  365 mg/dl )   و افزایش فعالیت آسپارتات ترانسیناز552ul ) ( 90 – 15  ul :, normal,

رادیو گرافی از ناحیه سینه در حالیکه شتر مرغ ایستاده بود انجام گرفت و اپسیفیکاسیون ( opacification)  کیسه های هوایی و ضخیم شدن پرده جنب را نشان داد.

برونکوپی با ویدئو اسکوپ قابل انعطاف به اندازه  3m × 9/8mm  انجام گرفت که در قسمت انتهایی نای پلاکهای سبز رنگی مشاهده شد و بعضی از برنش های ثانویه کاملا” بسته شده بود و با شیوه  اندوسکوپی از نواحی مختلف این پرنده برای بررسی نمونه های بافت شناسی هم جدا شد.

درمان :

هیچگونه درمان مؤثر و عملی در برابر درگیری های سیستمیک آسپرژیلوس در مزارع پرورش شتر مرغ وجود ندارد و پیشگیری تنها راه مؤثر در برابر این بیماری می باشد.

مهم ترین اقدام در مواجه با شیوع آسپرژیلوس یافتن منبع آلودگی و جلوگیری از عفونت بیشتر توسط هاگها و ضدعفونی ضد قارچی می باشد. در موارد تک گیر، شتر مرغها را می توان با تجویز داری ایتراازول (Itraconazol) با دز mg/kg 10  به مدت 5 تا 10 روز درمان کرد ( در صورت مصرف این دارو باید دقت شود که اگر علائم عصبی رخ داد، دارو کم یا متوقف شود). همچنین می توان از محلول 1:50 انیلوازول ( enilkonazole)  استفاده کرد، یا از دود ناشی از قرص های انیلوازول در درمان پرنده ها یاری برد که در این حالت بایستی تمامی پرندگان به محلی کوچک و بسته برده شوند تا مجبور به استنشاق این دارو گردند. درمان با کتوازول به میزان 10 تا 20 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن زنده بصورت یک تزریق روزانه به مدت 7 روز ممکن است با موفقیت همراه باشد.

به منظور ضد عفونی کردن انکوباتورها، دستگاههای هچری و بستر می توان از محلول 1% اینلازول( کلینا فارم ) به صورت اسپری استفاده کرد. همچنین این محلول در درمان عفونتهای قارچی پوستی و تنفسی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. دردستگاههای هچری که توسط قارچها آلوده شده اند دود ناشی از قرص های انیلوازول می تواند در هچ مورد استفاده قرار گیرد. تا شدت آلودگی در جوجه های تازه متولد شده را کاهش دهد .

عوامل عفونی:

مشکلات گوارشی ناشی از عوامل عفونی می تواند در اثر عوامل باکتریایی، قارچی و انگلی اتفاق بیافتد. آلودگی با کلستریدیاها، مگا باکترها و تک یاخته ای ها به طور مشترک باعث ایجاد صدمات تخریبی همراه با تلفات بالا تا 100 درصد در جوجه ها می گردند.

بیماری های ناشی از تک یاخته ای ها شامل تریکوموناس S.P و بالانتیدیوم S.P به تعداد معدودی در جوجه ها مشاهده می شود که باعث ایجاد آنتریت و اسهال کفی در جوجه ها می گردند و جوجه های جوان ممکن است در اثر دهیدراتاسیون ناشی از اسهال تلف گردند و یا این که به طور ثانویه و در اثر پیشرفت بیماری جابجایی روده ها در آنها اتفاق افتد.

مگا باکترها در بسیاری از جوجه های درگیر بیماری دیده می شوند و می توانند در سطح انبوه و با اتصال به غشاء کوئیلن باعث ادم و آنتریت گردند، که با میکروسکوپ قابل مشاهده خواهند بود.

علی رغم درگیری های اشاره شده در بالا مشکلات عدیده دیگری در جوجه های جوان در اثر آلودگی های ناشی از عفونت های کلستریدیایی مشاهده می گردند که بسیار مهم می باشند. آلودگی های کلستریدیایی در شتر مرغ ها عمدتاً یکی از مشکلات عمومی در مجتمع های پرورش شترمرغ می باشد که شامل کلستریدیوم ساردلی است که براساس سموم مترشحه از آنها شناسایی می گردند.

عفونت های کلستریدیایی در شترمرغ ها ممکن است در اثر استرس های وارده ایجاد و منجر به زمین گیری و مرگ و میر گسترده و فوق حاد در جوجه های جوان گردند و در شترمرغ های مولد تخم گذار فلجی ناشی از مسمومیت با سموم این باکتری ها مشاهده می گردد.

کلستریدیوم پرفرنژنس تیپ A ,D و احتمالاً سایر تیپ های کلستریدیایی بخشی از فلور طبیعی روده پرندگان سالم و بالغ را تشکیل می دهند و این باکتری ها تحت شرایط غیرعادی ممکن است پاتوژنیک شده و باعث تلفات زیادی در شترمرغ ها گردند.

در جوجه شترمرغ های جوان و مستعد باعث ایجاد آنتریت و بر هم خوردن فلور طبیعی روده می گردند و همچنین ایجاد تخریش در جدار دستگاه گوارش به علت بلعیدن بیش از حد غذا، پایین افتادن حرارت بدن در اثر سرمای محیط و استرس های وارده ناشی از سایر عوامل می توانند از فاکتورهای اصلی پیدایش عفونت های کلستریدیایی در جوجه شترمرغ های جوان باشند.

آنتروتوکسمی فوق حاد توسط کلستریدیوم سوردلی، کلستریدیوم پرفرنژنس، کلستریدیوم دیفی سیل و کلستریدیوم کولینوم در جوجه شتر مرغ های سنین 10-9 روزه با تلفات بین 95-5 درصد دیده شده است.

عفونت های کلستریدیایی در بسیاری از جوجه های بالای 3-2 هفته با اسهال آبکی، آنتریت ناشی از التهاب اپیتلیوم و دهیدرا تاسیون شدید همراه با تلفات ناگهانی مشاهده شده است.

زخم های ناشی از آنتریت نکروتیک در این سن از جوجه ها به ندرت مشاهده می شود و در نمونه های آلوده با تهیه گسترش و در زیر میکروسکوپ، شناسایی انجام می گیرد. تهیه گسترش از محتویات روده و نشان دادن کلستریدیوم های گرم مثبت تنها در غیاب باکتری های گرم منفی امکان پذیر می باشد. در ارزیابی و شناسایی انواع کلستریدیاها روش های باکتریولوژِیک و ایمونوفلورسانس اختصاصی ما را زودتر به هدف می رساند.

محل نگهداری جوجه شترمرغ های جوان و امکان دسترسی آنها به چراگاه یونجه می تواند باعث بروز آنتریت کلستریدیایی گردد. این مورد اغلب به خاطر استفاده مشرک از چراگاه توسط سایر حیوانات و شترمرغ اتفاق می افتد که در اثر بلع هاگ های کلستریدیایی موجود در محل انتقال آلودگی و بیماری در شترمرغ ها مشاهده می شود.

یک مورد آنتریت هموراژیک در اثر کلستریدیوم ساردلی از فلسطین اشغالی گزارش شده است که طی آن تعدادی شترمرغ با انتقال به یک مزرعه یونجه که قبلاً مورد استفاده یک گله پرواری از شترمرغ بود دچار بیماری می شوند که طی آن تعداد بی شماری هاگ کلستریدیوم ساردلی از نمونه های اخذ شده از یونجه در این محل جدا گردید.

کنترل آلودگی ناشی از کلستریدیاها در سنین بالای 2 ماهگی با استفاده از باسیتراسین در خوراک پرنده انجام می گیرد. آنتریت هموراژیک به شکل فوق حاد  ناشی از کلستریدیاها در شترمرغ های با سنین 6-1 ماه معمولاً مشاهده می شود. شیوع بیماری بسیار سریع و تلفات ناگهانی همراه با اسهال و بدون سایر علائم بالینی می باشد.

آنتریت هموراژیک کلستریدیایی عمدتاً با نزدیک شدن زمستان، بهار و احتمالاً در ارتباط با تغییرات جوی و بارش باران بوده و در این مرحله پرنده علاقمند نوک زدن به زمین و خوردن گل و لای می باشد. در مشاهده روده لاشه تلف شده تجمع خون تازه دیده می شود و در مرحله حاد بیماری تغییرات ماکروسکوپیک قابل مشاهده می باشند. در مراحل پیشرفته بیماری بعضاً وجود غشاء کاذب در مخاط روده و در بعضی نمونه ها نکروز کانونی در کبد لاشه های تلف شده مشاهده می شود.

از علائم اصلی بیماری در این مرحله وقوع تلفات شدید (بالای 10درصد) در روز می باشد، که در این مرحله لازم است به درمان با آمپی سیلین یا اکسی تتراسایکلین همراه با آب در حداقل زمان ممکن اقدام که درمان مناسبی می تواند باشد.

موارد آنتریت نکروتیک اکثراً در شترمرغ های بالای 6 ماه دیده می شود. شیوع بیماری در بسیاری از نمونه ها وابسته به فصل بوده و در اوایل زمستان دیده می شود و در گله های مولد هم به ندرت به صورت حاد مشاهده می شود بیماری بسیار حاد بوده و باعث تلفات شدیدی در این پرنده ها می گردد.

در اثر آلودگی، پرنده به آرامی حرکت نموده و به نظر از شوک وارده دچار درد و رنج شده و اغلب با علائم کلینیکی طی 24 تا 48 ساعت تلف می گردد.

در نمونه های مشاهده شده قسمت های بزرگ نکروزه در سرتاسر روده کوچک دیده می شود و در اکثر پرنده های بیمار کبد متورم، سیاه و بزرگ همراه با نکروز کانونی مشاهده می گردد.

در این مرحله از بیماری با علائم کلینیکی عنوان شده درمان نتایج چندان مطلوبی نخواهد داشت. استفاده از آمپی سیلین و یا تتراسیکلین به همراه آب آشامیدنی باعث توقف تلفات در بیماران داخل پن تا 48 ساعت می گردد. در بعضی از موارد بیماری ممکن است پس از چند هفته مجدداً ظاهر گردد.

در اثر سموم کلستریدیایی گاهی فلجی موضعی و یا کلی در پاها، بال و گردن مشاهده می گردد که ناشی از سموم حاصل از کلستریدیوم شوای وبوتیلینوم بوده و احتمالاً باعث آسیب های عصبی در پرنده ها می شوند.

در مصرف گوشت حاصل از کشتار چنین پرندگانی مسمومیت باید کاملاً بر طرف شده باشد. البته مشکلات ناشی از این قبیل کلستریدیاها به صورت موردی و تک گیر بوده و از اهمیت اقتصادی چندانی برخوردار نمی باشد. تشخیص تفریقی در این قبیل از نمونه ها براساس شناسایی سموم کلستریدیایی در بیماری عصبی و از سایر عوامل شامل آربو ویروس ها و نیوکاسل استوار می باشد.

 

عوارض گوارشی و راه های پیشگیری و درمان در شترمرغ

 

مقدمه:

مشکلات موجود در سیستم گوارشی تقریباً اصلی ترین علت تلفات در شترمرغ های جوان می باشد. سیستم گوارش پیشرفته در شترمرغ و عکس العمل پرنده به تغییر جیر غذایی و کاهش آن از مهمترین عوامل درگیری بوده و تغذیه آن نیاز به مهارت بسیار بالای علمی دارد. اکثراً مشکلات گوارشی مطرح شده به سیستم غلط مدیریت در این مزارع بر می گردد و سایر عوامل از جمله آلودگی های قارچی و می هم معمولاً در ارتباط با عوامل مدیریتی می باشند.

مشکلات گوارشی عمدتاً در گله های شترمرغ بیشتر از موارد تک گیر آن دیده می شود. لذا پیشگیری از بیماری در شترمرغ به عنوان یک کلید اطمینان در مقابل درمان آن محسوب می گردد و توجه به این مسئله بسیار مهم است که بدانیم سیستم گوارش یک جوجه تازه متولد شده کاملاً استریل و تقریباً عاری از اختلالات گوارشی با آسیب پذیری بالا می باشد. سنگدان و روده ها در این مرحله در حال شکل گرفتن بوده و به کیفیت جیره و مدیریت تغذیه در این سن و نقش حساس آن در اولین ماه زندگی جوجه ها باید توجه خاص معمول گردد.

زرده اولین غذای مصرف شده توسط جوجه ها در اولین روزهای زندگی می باشد که در فعال نمودن سیستم گوارش نقش حساسی دارد و در ادامه آن به علت قرار گرفتن جوجه ها در محیط و پاک طی هفته های اولیه زندگی و همچنین عدم ارتباط آنها با جوجه های بزرگ تر در بسیاری از این مزارع باعث عدم دسترسی به فلور طبیعی روده و ایجاد تأخیر در ایجاد ایمنی بدن آنها می گردد و جوجه ها مستعد ابتلا به بسیاری از باکتری های گرم منفی و تک یاخته ای ها با حدت بالای بیماری زائی می گردند. برای آن که قادر به جلوگیری از ایجاد مشکلات معدی – روده ای  در این گونه جوجه ها باشیم آشنایی با روند سیستم گوارش در این گونه موارد کاملاً ضرورت می یابد.

جوجه های تازه متولد شده معمولاً مقدار کمی از وزن خود را طی هفته های اولیه زندگی از دست می دهند و اولین مرحله از افت وزن آنها مربوط به بازجذب و دفع آب همراه با سایر مواد دفعی موجود در زیر پوست آنها می باشد که نقش مهمی در زنده ماندن آنها طی 48 ساعت اولیه زندگی دارد.

در روزهای بعد هم (سوم و چهارم) باز جذب زرده کمک به زنده ماندن جوجه ها می نماید و در طی این مرحله جوجه ها خوردن غذا را یاد می گیرند و سیستم گوارش باید در این مرحله به طور منظم شروع به کار نماید. این مرحله بسیار حساس بوده و کارهای بسیار ساده از قبیل قرار دادن ظروف غذا خوری و آبخوری مناسب و قابل دسترس برای جوجه ها و حتی تعداد دفعات غذا دهی و آب دهی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و می تواند فاصله معنی داری بین تلفات بالا و ماندگاری جوجه ها ایجاد کند.

ارتباط بین بیماری و تغذیه در تشخیص بیماری جوجه ها حائز اهمیت می باشد که ممکن است گاهی به این مسئله توجه چندانی نشود. لذا بعضی از جوجه ها ممکن است به علت خوردن مواد مختلف قابل دسترس در روی زمین و محیط اطراف و همراه با خاک و شن دچار انباشتگی و تلفات گردند.

عوامل اصلی در مشکلات گوارشی شترمرغ ها به دو علت عمده زیر مربوط می باشند.

مشکلات مدیریتی – عمده موارد قابل مشاهده در مشکلات گوارشی مربوط به ضعف مدیریت بوده و این مشکلات در حدو سه ماهگی اتفاق می افتد و بعد از گذر از این دوران پر تلاطم جوجه شتر مرغ ها به آرامی به جیره غذایی جدید عادت می کنند. به نظر می رسد که سیستم گوارش آنها طی مروز زمان به رشد کامل خود می رسد لذا عمده مشکلات آنها در سنین دوران سه ماهگی همراه با انباشتگی پیش معده و سنگدان بوده و این انباشتگی در اثر خوردن اشیاء مختلف از قبیل سنگ و خاک و مواد همراه با ساقه بلند یونجه می باشد.

به دلایل کاملاً ناشناخته ای جوجه های جوان بالای یک ماهگی از ضریب رشد بسیار بالایی برخوردار بوده و در این سن یونجه به بخشی از جیره غذایی و یا انتقال آنها به مزارع یونجه و استفاده از یونجه تازه و کامل و همچنین استفاده از یونجه خرد شده با طول بیش از 5/0 سانتی متر باعث ایجاد انباشتگی و تلفات بالا می گردد.

سایر عواملی که در سیستم گوارش باعث این اختلالات می گردند شامل افزایش انگل های روده ای و تغییر فلور طبیعی روده است که باعث خوردن بیش از حد شن و خاک و سایر مواد پست و سنگین شده و حیوان تلاش می کند از سنگ و دانه های شن بیشتری استفاده کند که مجموعه این ها باعث اسهال و یا توقف حرکات روده، یبوست و تلفات می گردند.

پیچ خوردگی روده در شترمرغ بندرت اتفاق می افتد و در مطالعات انجام گرفته ارتباط زیادی بین تغییر ناگهانی جیره و پیچ خوردگی مشاهده گردیده است. تلفات ناشی از پیچ خوردگی در روده تا بالای 50/0 درصد می تواند اتفاق بیافتد به طوری که طی گزارشی از یک مزرعه ضمن تغییر ناگهانی جیره از کنسانتره به چغندر و کاه خرد شده این مورد مشاهده شده است.

 

عوامل مربوط به مدیریت در گله مادر

    1- عوامل تغذیه‌ای:

    کمبود عوامل تغذیه‌ای باعث کاهش میان اسپرم و در نتیجه کاهش باروری تخم مرغ‌ها می‌شود.

ویتامین A:

    کمبود ویتامین A در جیره گله مادر گوشتی باعث می‌شود که سیستم گردش خون به درستی شکل نگیرد و تلفات جنینی در روزهای دوم و سوم بالا برود چرا که تشکیل دستگاه گردش خون در این روزها صورت می‌گیرد. همچنین کمبود ویتامین A باعث کاهش تولید و جوجه درآوری می‌شود.

    میزان مورد نیاز آن در پیشدان (تا هفته سوم) 12500 واحد بین المللی در هر کیلوگرم دان مـی‌باشد. مـیــزان مــورد نـیـاز در دان دوره رشــد (w 17- 4) 10000 واحد، در دان قبل از تولید (w 22- ) 15500 واحد و در دان دوره تولید (w 60- 23) باز 15500 واحد بین المللی می‌باشد.

ویتامین D3:

    کمبود این ویتامین باعث کاهش تولید و جوجه درآوری و اختلالات پوسته تخم مرغ از قبیل نرمی پوسته و شکنندگی و نازکی آن می‌شود.

    میزان مورد نیاز آن در پیشدان 3800 در دان دوره رشد 3000 و پس از آن تا پایان تولید 3800 واحد بین المللی در هر کیلو دان می‌باشد.

ویتامین E:

    کمبود آن باعث عدم رشد مناسب دستگاه گردش خون و تلفات جنینی ناشی از آن در روزهای اول بخصوص در روز چهارم می‌شود. همچنین کمبود طولانی آن باعث تحلیل رفتن بیضه‌ها و در نتیجه عقیمی خروس‌ها و کاهش جوجه درآوری می‌شود.

    میزان مورد نیاز آن در پیشدان 20 واحد بین المللی و پس از آن تا پایان دوره 30 واحد بین المللی می‌باشد.

ویتامین 2 B (ریبوفلاوین):

    کمبود آن مرگ و میر جنینی در روزهای 9 تا 14 را باعث می‌شود. پیچ‌خوردگی پنجه‌ها، کوتاهی پا و حـالـت کوتولگی در جـوجـه، ادم و وجـود کرک‌های گلوله شده و چماقی شکل موسوم به clubbed down از سایر عوارض ناشی از کمبود 2 B است. 

    میزان مورد نیاز آن 8 میلی‌گرم در هر کیلو دان در تمام جیره‌ها غیر از جیره دوران رشد می‌باشد که در این جیره اخیر میزان مورد نیاز 6 میلی‌گرم می‌باشد.

اسید پانتوتنیک:

    کمبود آن باعث کاهش جوجه درآوری می‌باشد.

    میزان مورد نیاز در جیره رشد mg 10 و در سایر جیره‌ها mg 15 در هر کیلو دان می‌باشد.

اسید نیکوتینیک (نیاسین: ویتامین PP):

    کمبود آن جوجه درآوری را کاهش می‌دهد.

    میزان مورد نیاز آن در پیشدان 35، دان دوره رشد 30 و پس از آن تا پایان تولید mg 40 در هر کیلوگرم دان می‌باشد.

پیریدوکسین(6 B):

    کمبود آن تولید و جوجه درآوری را کاهش می‌دهد.

    میزان مورد نیاز آن در جیره پیشدان mg 3، در جیره دوران رشد mg 2 و بعد از آن تا پایان دوره تولید mg 5 در کیلوست.

بیوتین (ویتامین H):

    کمبود آن باعث مرگ و میر جنینی در هفته اول، نواقص اسکلتی از قبیل کوتاهی استخوان‌ها و پیچیدگی درشت نی، منقار طوطی مانند و چسبیدن انگشت‌های سوم و چهارم به وسیله یک پرده می‌شود.

    مـیـزان مـورد نیاز آن تا هفته سـوم و در پیشدان mg 15/. در جیره رشد 1/. و بعد از آن تا پایان mg 25/. در هر کیلو می‌باشد.

اسید فولیک:

    کمبود آن باعث تلفات جنینی در سنین 14- 12 روزگی با علائم ادم و خونریزی زیر جلدی می‌شود. جوجه‌های به دنیا آمده هم کوتوله دارای ضعف پا و مشکل تنفسی هستند.

    میزان مورد نیاز در پیشدان mg 1 در دان دوره رشد mg 8/. و پس از آن mg 5/1 به ازاء هر کیلوگرم دان می‌باشد.

کوبالامین (12 B):

    کمبود آن موجب مرگ و میر جنینی طی هفته دوم (14- 8 روزگی) و بخصوص روز هفدهم همراه تورم کلیه، آتروفی عضلانی و ادم و کوتاهی نوک می‌شود.

    میزان مورد نیاز در پیشدان  mg15./. در دان رشد mg 1./. و پس از آن mg 2./. در کیلوگرم است.

کولین:

    کمبود آن باعث کاهش جوجه درآوری می‌شود.

    میزان مورد نیاز در پیشدان mg 400 در دان دوره رشد mg 350 و بعد از آن mg 500 در هر کیلو دان می‌باشد.

 

میزان مورد نیاز و عوارض کمبود ویتامین‌ها در جیره غذایی مرغ مادر گوشتی

نوع ویتامین میزان مورد نیاز در کیلوگرم دان عوارض کمبود

 پیشدان تا هفته3 دان دوره رشد w17- 4 جیره قبل از تولید  w 23- جیره زمان تولید w 60- 22 

A IU 12500 10000 15500 15500 تلفات جنینی در روز 2 و 3 به دلیل آسیب گردش خون- کاهش تولید و جوجه درآوری

D3 IU 3800 3000 3800 3800 ضعف پوسته تخم مرغ 

کاهش تولید و جوجه درآوری

E IU 20 30 30 30 تلفات جنینی روزهای اول و بخصوص روزچهارم در اثر آسیب سیستم گردش خون

تحلیل رفتن بیضه‌ها و کاهش جوجه درآوری

B2 mg8 mg 6 mg8 mg8 مرگ و میر در روزهای 14- 9‘ پیچ‌خوردگی پنجه‌ها- کوتولگی-  clubbed down

اسید پانتوتنیک mg 15 mg 10 mg 15 mg 15 کاهش جوجه درآوری

اسید نیکوتینیک mg 35 mg 30 mg 40 mg40 کاهش و جوجه در آوری

B6 mg 3 mg 2 mg 5 mg 5 کاهش تولید و جوجه در آوری

بیوتین mg 15/0 mg 1/0 mg 25/0 mg25/0 مرگ و میر در هفته اول

نواقص اسکلتی (کوتاهی استخوان- پیچیدگی درشت نی- منقار طوطی- چسبیدن انگشتان سوم و چهارم)

اسید فولیک mg 1 mg 8/0 mg 5/1 mg 5/1 تلفات جنینی در 14- 12 روزگی، ادم و خونریزی زیرجلدی جوجه‌های کوتوله دارای ضعف پا و مشکل تنفس

B12 mg015/0 mg 01/0 mg 02/0 mg 02/0 مرگ و میر در هفته دوم و بخصوص روز 17 تورم کلیه- اتروفی عضلات- ادم- کوتاهی نوک

کولین mg400 mg 350 mg 500 mg 500 کاهش جوجه در آوری

مواد معدنی

کلسیم و فسفر:

    کمبود این مواد باعث ضعف و نرمی پوسته و کاهش هچ می‌شود. کمبود فسفر باعث مرگ و میر در روزهای 16- 14 می‌شود. میزان مورد نیاز در جیره رشد برای کلسیم 1٪ و برای فسفر 5/0 ٪ می‌باشد. این میزان در دوره‌ی تولید برای کلسیم تا 5/3٪ و برای فسفر تا 7/0٪ افزایش می‌یابد.

    به منظور تأمین کلسیم و فسفر مورد نیاز، دو هفته قبل از بلوغ، صدف به صورت آزاد در جیره مورد استفاده قرار می‌گیرد در هفته 22- کلسیم جیره به 3/1- 1/1 ٪ و پس از آن به 1/3- 9/2 ٪ می‌رسد.

    ضعف پوسته تا 2٪ طبیعی تلقی می‌شود و پس از آن تعادل جیره، بیماری و حرارت نامناسب می‌توانند به عنوان عوامل تشدیدکننده  مورد توجه قرار گیرند.

    در هوای گرم اشتهای پرنده کمتر می‌شود و در نتیجه کلسیم کمتری دریافت می‌کند. از طرف دیگر به علت گرما حرکات تنفسی به طور نسبی بیشتر می‌شود که خود موجب دفع بیشتر2co و کاهش 2co خون می‌شود و از آنجا که وجود 2co برای جذب کربنات و ترشح آن به صورت کربنات کلسیم روی پوسته لازم است، کاهش 2co نهایتاً موجب کاهش ترشح 3caco روی پوسته و تضعیف پوسته می‌شود. لذا در هوای گرم و تابستان‌ها بر مقدار Ca جیره می‌افزایند.

منیزیوم:

    میزان مورد نیاز در چند هفته اول 05/0 ٪ می‌باشد و کمبود آن موجب کاهش تولید می‌شود.

سدیم:

    میزان مورد نیاز در جیره 16/0 ٪ و کمبود آن باعث کوچک شدن اندازه‌ی تخم مرغ می‌شود.

پتاسیم:

    کمبود پتاسیم موجب کاهش تولید و نرمی پوسته می‌شود.

منگنز:

    کمبود منگنز باعث کاهش تولید و مرگ و میر جنینی در روزهای 21- می‌شود. علت این مرگ و میر عارضه‌ای به نام "درودیستروفی" یا" سوء تغذیه عضلانی" است که علایم آن عبارتند از: کوتاهی و کلفتی استخوان‌ها، عدم رشد منقار تحتانی و ایجاد منقار طوطی شکل و کروی شدن سر. جوجه‌های به دنیا آمده هم حالت کوتاهی استخوان‌ها را تا پایان دوره حفظ می‌کنند.

    میزان مورد نیاز منگنز در دان رشدppm70 و در سایر انواع جیره‌ها و از جمله پیشدان ppm100 می‌باشد.

روی:

    کمبود روی باعث مرگ و میر و نواقص اسکلتی (مثل فقدان پا یا بال یا ستون مهره‌ها ) می‌شود.

    میزان مورد نیاز آن در جیره ppm 50 می‌باشد.

ید:

    کمبود آن باعث کوچک بودن جثه جوجه و افزایش دوره انکوباسیون تا 2 روز می‌شود.

    میزان مورد نیاز تا 17 هفتگی 5/0 و بعد از آن ppm1 می‌باشد.

سلنیم:

    کمبودش باعث کاهش تولید و هچ می‌شود و چون سمی است افزایش آن به بیشتر از ppm5 هم باعث مرگ و میر جنینی با علایم ادم در سر و گردن- کوتاه شدن نوک فوقانی و نقص در چشم و انگشتان می‌شود.

    میزان مورد نیاز در جیره رشد ppm1/0 و در سایر جیره‌های قبل و بعد از دوران رشد ppm15/0 می‌باشد.

 میزان مورد نیاز و عوارض کمبود مواد معدنی در جیره مرغ مادر گوشتی

نوع مواد معدنی میزان مورد نیاز در هر کیلوگرم دان عوارض کمبود

 پیشدان تاw3 دان دوره رشد w17- 4 جیره قبل از تولید

 w22- جیره زمان تولید w60- 22 

Ca  1% 3/1- 1/1٪ 1/3- 9/2٪ ضعف و نرمی پوسته و کاهش هچ

P  5/0  7/0٪ کاهش هچ و ضعف پوسته

Mg 05/0٪  کاهش تولید

Na 16/0٪ کوچک شده اندازه‌ی تخم مرغ

K  کاهش تولید و نرمی پوسته

Mn ppm100 ppm70 ppm100 ppm100 کاهش تولید- مرگ و میر در 21- روزگی به دلیل درودیستروفی

Zn ppm50 مرگ و میر و نواقص اسکلتی

I ppm5/0 ppm5/0 ppm1 ppm1 کوچکی جثه جوجه- افزایش دوره انکوباسیون تا 2 روز 

Se ppm15/0 ppm1/0 ppm15/0 ppm15/0 کاهش تولید هچ

پروتئین:

    کمبود پروتئین باعث کاهش وزن پرنده، کاهش تولید، کاهش اندازه تخم مرغ و در نتیجه کاهش هچ می‌شود.

    میزان مورد نیاز در

چربی:

    کمبود اسید آراشیدونیک و اسید لینولئیک (که از چربی‌های اشباع نشده‌اند) اندازه تخم مرغ و میزان جوجه درآوری را می‌کاهد. این چربی‌ها در ذرت و سویا وجود دارند.

    میزان مورد نیاز آن‌ها در جیره 5- 5/2٪ می‌باشد.

    خلاصه:

    به طور خلاصه عوامل تغذیه‌ای به صورت زیر فهرست می‌گردند:

    کاهش تولید: در اثر کمبود ویتامین‌های A- D- نیاسین- 6B- و مواد Mg- K- Mn و Se.

    کاهش جوجه درآوری: کمبود ویتامین‌های A- D- E- اسید پانتوتنیک- نیاسین- 6B- کولین و مواد کلسیم و فسفر و چربی و سلنیم.

    بی‌نطفگی: کمبود ویتامین E

    مرگ و میر جنینی: ویـتامـیـن A (روز 2 و 3)- ویـتـامین E (روز 3- 1 و بخصوص روز 4)- 2B (روز 14- 9)- بیوتین (هفته اول)- اسید فولیک (روز 14- 12)- 12B (هفته دوم و بخصوص روز 17)- Mn (روز 21- )- روی و سلنیم (نواقص اسکلتی)- فسفر (روز 16- 14)

    افزایش تخم مرغ‌های بد شکل: کمبود چربی و پروتئین و سدیم (کاهش اندازه)- کمبود Ca و P و D3 و K (ضعف پوسته)

    2- ترکیب جنسی گله :

    در گله ‌های جوان به ازاء هر 10- 9 قطعه مرغ، یک قطعه خروس کافی است ولی با افزایش سن، وزن خروس‌ها زیاد می‌شود که منجر به کاهش تحرک و تنبلی آن‌ها می‌گردد و برای جبران این کم تحرکی لازم است نسبت خروس‌ها به مرغ‌ها افزوده گردد و در مقابل 9- 7 قطعه مرغ یک خروس در نظر گرفته شود. حتی گاهی لازم می‌شود این نسبت تا یک خروس به 6- 4 قطعه مرغ افزایش یابد. به عبارت دیگر نسبت خروس و مرغ در گله مادر بر اساس میزان تحرک خروس‌ها از 10٪ در گله‌های جوان‌تر تا 5/1٪ و 20٪ در گله‌های مسن‌تر تغییر می‌کند.

    تزریق خروس‌های سبک‌تر به جای خروس‌های سنگین و کم تحرک به گله معمولاً در هفته‌های 40 تا 45 انجام می‌شود.

    نکته: از آن جا که ورود خروس‌های جدید با مقاومت و نزاع خروس‌های قدیمی روبرو می‌شود، توصیه می‌شود که ورود این خروس‌ها در حین خاموشی سالن‌ها صورت گیرد.

    از طرفی افزایش بی‌قاعده خروس‌ها هم می‌تواند علاوه بر بار مالی نگهداری خروس‌ها منجر به کاهش باروری گردد. بدین ترتیب که رقابت خروس‌ها برای جفت‌گیری با مرغ‌ها افزایش می‌یابد تا جایی که خروس‌های قوی‌تر، اجازه جفت‌گیری به خروس‌های ضعیف‌تر نمی‌دهند و ادامه این حالت باعث" اختگی روانی" خروس‌های ضعیف‌تر و عدم تمایل آن‌ها به جفت‌گیری می‌شود که خود در کاهش نطفه‌داری مؤثر است.

3- بیماری ها:

    بیماری‌هایی از قبیل سالمونلا و نیوکاسل حتی پس از بهبود باعث کاهش قدرت باروری مرغ‌ها و خروس‌ها می‌شوند.

4- مدیریت تخم مرغ در مزرعه:

  الف) باروری (Fertility):

    به طور کلی چنانچه میزان تخم مرغ‌های بی‌نطفه از 5٪ بیشتر باشد، مشکلی وجود دارد.

    علاوه بر سلامت و تغذیه مناسب گله، عوامل مدیریتی دیگری هم در نطفه داشتن تخم مرغ‌ها مؤثرند:

- فعالیت دستگاه تناسلی طیور تأثیر مستقیم از میزان نور و روشنایی می‌پذیرد. کاهش میزان روشنایی در شبانه‌روز به زیر 16- 15 ساعت، کاهش فعالیت جنسی را دربردارد.

- هـمین طـور افزایش حرارت به بالای c24 به باروری لطمه می‌زند. حرارت مناسب بین c24- 16 می‌باشد.   

- همخونی هم باعث کاهش نطفه‌داری تخم مرغ می‌شود. از این رو توصیه می‌شود با جابجا کردن خروس‌ها پس از 3 ماه، از گله‌ای به گله دیگر، در عمل آمیزش تنوع ایجاد نمود.

    نکته: معمولاَ مرغ و خروس‌ها جفت‌های خود را می‌شناسند و ترجیح می‌دهند با جفت‌های شناخته شده و قبلی خود آمیزش نمایند که تحت عنوان "آمیزش ترجیحی" از آن یاد می‌شود.

- در مورد تأثیر عدم تناسب تعداد مرغ و خروس و نیز تأثیر ویتامین E بر تحلیل بیضه‌ها و کاهش نطفه‌داری، هم صحبت ‌کردیم.

- میزان نطفه‌داری در سن کم و زیاد گله مادر کاهش می‌یابد. در سن کم خروس‌های جوان قادر به تولید میزان کافی اسپرم نیستند و همین طور نمی‌توانند به تعداد دفعات کافی جفت‌گیری نمایند. در سن زیاد نیز همین عوارض (کاهش تولید اسپرم و کاهش دفعات جفت‌گیری) وجود دارد. به علاوه رشد جنینی طی 25 ساعت اول در داخل مجرای تخم صورت می‌گیرد. چنان چه این رشد به مرحله "بلاستولا" ختم شود، امکان زنده ماندن جنین طی مراحل ذخیره و نگهداری بیشتر است در حالی که در گله‌های جوان و تخم مرغ‌های کوچک رشد جنینی قبل از مرحله بلاستولا و در گله‌های مسن و تخم مرغ‌های بزرگ رشد جنینی فراتر از مرحله بلاستولا می‌رود که در هر دو حال احتمال مرگ و میر جنینی افزایش می‌یابد. علت کاهش میزان هچ در سن کم و زیاد گله مادر همین است.

ب) جمع آوری تخم مرغ:

لانه ها:

- برای آن که مرغ‌ها مجبور به تخم گذاری روی بستر نباشند، باید به ازای هر 5- 4 قطعه مرغ یک لانه در نظر گرفته شود. طول و عرض لانه 35 سانتی‌متر می‌باشد.

- تخم گذاشتن روی بستر دو عارضه دارد: یکی آلوده شدن تخم مرغ و دیگر افزایش احتمال شکستگی و ترک‌خوردگی تخم مرغ که هر دو عارضه نهایتاً از میزان کلی هچ می‌کاهند و به علاوه آلودگی تخم مرغ‌ها به آلودگی هچری و جوجه‌ها هم می‌انجامد. در هفته اول تولید کاهش ارتفاع بعضی لانه‌ها تا سطح زمین می‌تواند به عادت تخم‌گذاری در لانه کمک کند.

- رقم جایز برای میزان تخم مرغ‌های شکسته در گله جوان تا 2٪ و در گله مسن تا 3٪ می‌باشد و رقم‌های بالاتر مطلوب نمی‌باشند. استفاده از شانه های تخم مرغ برای جمع کردن تخم مرغ‌ها (به جای سبد و به خصوص سبدهای سیمی) احتمال ضربه دیدن و شکستگی تخم مرغ‌ها را می‌کاهد.

    نکته: مرغ‌ها بیشتر تمایل به تخم‌گذاری در لانه‌هایی دارند که در عرض سالن قرار گرفته‌اند.

نحوه‌ی جمع آوری:

  سرعت عمل در جمع آوری و افزایش دفعات جمع آوری تخم مرغ از دو جهت مهم است:

    اولاً هرچه تخم مرغ بیشتر در لانه و به خصوص روی بستر بماند، میزان بار میکربی و آلودگی آن به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.  

    ثانیاً عدم انتقال به هنگام تخم مرغ‌ها به سردخانه، به خصوص در هوای گرم و تابستان‌ها، باعث شروع نابهنگام تقسیمات جنینی و توقف آن در ساعات ذخیره و نگهداری و در نتیجه افزایش مرگ و میر جنینی می‌گردد.

    لذا توصیه شده که روزانه حداقل 4 بار اقدام به گردآوری تخم مرغ‌ها شود و در زمان پیک تولید این دفعات متناسب با میزان تولید از چهار بار هم بیشتر شود.

    نکته مهم: قبل از جمع آوری، کارگر مسئول باید حتماً دست‌هایش را تمیز شسته و ضدعفونی کرده باشد.

ج) ضدعفونی اولیه:

   

     ضدعفونی سریع تخم مرغ در مزرعه بسیار مهم است. روی تخم مرغ تازه حدود 300- 100 باکتری وجود دارد که این تعداد پس از 15 دقیقه به 600 و پس از یک ساعت به 6000 می‌رسد و این روند به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. می‌توان در هر هفته برای هر لانه حدود 30 گرم پودر فرمالدئید مصرف نمود تا ضمن تبخیر فضای لانه ضدعفونی شود.

    بهتر است عمل ضدعفونی پس از زدودن آلودگی‌های سطحی و ظاهری صورت گیرد تا مواد ضدعفونی کننده به زیر آلودگی‌های سطحی نفوذ نمایند ولی معمولاً آلودگی زدایی در جوجه کشی‌ها و هنگام درجه‌بندی تخم مرغ‌ها صورت می‌گیرد.

    می‌توان تخم مرغ ها را با گاز فرمالدئید دود داد یا آن ها را در محلول کلر (با غلظت ppm500 و در حرارت c3/43 به مدت 2 دقیقه) غوطه‌ور نمود. که روش دود دادن متداول‌تر است. در این روش به ازاء هر متر مکعب از فضای اتاق دود حدود 7 گرم فرمالدئید در نظر گرفته می‌شود که در ظروف الکتریکی تا حرارت 400 درجه فارنهایت (c204) آن را گرم می‌کنند یا برای هر متر مکعب 20 گرم پرمنگنات پتاسیم در ظروف لعاب‌دار (برای اینکه با مواد مورد مصرف واکنش ندهد) در نظر گرفته می‌شود و cc30 فرمالین 40% برای هر متر مکعب به آن اضافه می‌شود. (طول مدت ضدعفونی حدود نیم ساعت در حرارت c25 و رطوبت 75% می‌باشد.)

د) حمل تخم مرغ‌ها:

الف) نکات بهداشتی:

    راننده و کمک راننده پیش از ورود به کامیون حمل باید دوش گرفته باشند و لباس‌هایشان را عوض کرده باشند. خود وسایط نقلیه هم باید پیش از بارگیری با فرمالین بخار داده شوند و حین عبور از حوضچه‌های ضدعفونی عبور نمایند.

ب) نکات فیزیکی: تخم مرغ‌ها در طول مسیر حمل نباید در معرض ضربه و تکان‌های ناگهانی قرار گیرند و همچنین نباید در معرض شرایط نامناسب و شوک‌های حرارتی و رطوبتی باشند.

 

بخش دوم

عوامل مرتبط با جوجه کشی

1- مدیریت تخم مرغ در جوجه‌کشی:

الف) تحویل تخم مرغ:

    حرارت سالن تحویل باید نزدیک به حرارت خود تخم مرغ باشد. در غیر این صورت ممکن است موجب تعریق روی پوسته شود. حرارت مناسب این سالن   و رطوبت نسبی اش 85- 70٪ می‌باشد. رطوبت بالای 85٪ باعث تعریق می‌شود.

    تعریق معمولاً در زمستان‌ها اتفاق می‌افتد که تخم مرغ از محیط سرد وارد محیط گرم سالن می‌شود. این پدیده باعث حل شدن لایه محافظ خارجی تخم مرغ موسوم به "کوتیکول" می‌شود که در نتیجه احتمال نفوذ آلودگی به داخل تخم مرغ افزایش می‌یابد. تعریق به خصوص زمینه‌ساز رشد قارچ روی پوسته است. ضمناً گاز دادن تخم مرغ مرطوب هم می‌تواند به جنین لطمه بزند. لذا باید حتماً گاز دادن تخم مرغ موکول به خشک شدن پوسته گردد.

    در صورتی که حرارت سالن تحویل، درجه‌بندی و ذخیره تخم مرغ از "صفر فیزیولوژیک" (یعنی c27) بیشتر شود، تقسیمات جنینی و رشد و نمو جنین شروع می‌شود و این در حالی است که هنوز تخم مرغ داخل ستر قرار نگرفته و جنین زنده به سرمای سالن ذخیره برمی‌خورد و رشد آن متوقف و در نتیجه تلف می‌شود.

    رطوبت بالای این سالن‌ها برای آن است که تخم مرغ آب زیادی از دست ندهد.

    ب) درجه‌بندی تخم مرغ:

    تخم مرغ های حذفی: این تخم مرغ‌ها چنان چه حذف نشوند از میزان هچ می‌کاهند لذا تخم مرغ‌های ترک خورده، کثیف، بدشکل، دارای پوسته نازک یا دارای رسوبات کلسیم زیاد روی پوسته جدا می‌شوند و به عنوان تخم مرغ خوراکی فروخته و مصرف می‌شوند. میزان این تخم مرغ‌ها حدود 5٪ کل تخم مرغ‌های تولیدی است. تخم مرغ‌های دارای پوسته ناصاف مانع تبادلات گازی جنین و محیط می‌شوند. تخم مرغ‌های دارای پوسته نازک باعث تبخیر زیاد آب جنین و احتمال شکنندگی بیشتر تخم مرغ می‌شوند و تخم مرغ‌های دارای پوسته ضخیم مانع خروج جوجه می‌شوند. بدشکلی تخم مرغ (گردی و درازی) هم باعث افزایش مقاومت پوسته در مقابل خروج جوجه می‌شود.

    وزن استاندارد: تخم مرغ‌های ست شده باید بین 50 و 70 گرم وزن داشته باشند. جوجه حاصله از این تخم مرغ‌ها که دو سوم (67- 66٪) وزن تخم مرغ را تشکیل خواهد داد، یعنی 34 تا 46 گرم وزن خواهد داشت. به ازای هر گرم وزن بیشتر یک تخم مرغ، 12 گرم به وزن نهایی جوجه گوشتی در زمان فروش افزوده می‌شود.

    Shape Index: ضریب شکلی در تخم مرغ از تقسیم عرض تخم مرغ به طول آن به دست می‌آید. هرچه این رقم بیشتر شود شکل تخم مرغ گردتر و هرچه کمتر باشد، تخم مرغ درازتر است. ضریب مناسب رقم 74/0 می‌باشد.

    هم وزنی: باید سعی شود تخم مرغ‌هایی که با هم ست می‌شوند، اندازه‌های مشابه داشته باشند. چرا که اندازه‌های متفاوت باعث می‌شود سطح تماس‌های متفاوتی برای جذب حرارت دستگاه‌ها وجود داشته باشند و تخم مرغ‌هایی که میزان‌های متفاوتی از حرارت را جذب می‌کنند، با سرعت‌های متفاوتی تفریخ می‌شوند و فاصله بین درآمدن اولین و آخرین جوجه زیاد خواهد شد. به ازای هر 5/2 گرم اضافه وزن (از 50 گرم به بالا) حدود نیم ساعت به طول دوره انکوباسیون افزوده می‌شود.

    رنگ پوسته: هرچه رنگ تخم مرغ قهوه‌ای‌تر باشد، هچ آن بیشتر است.

    هم سنی: تخم مرغ‌هایی که با هم گرید می‌شوند باید سن و عمر مشابه داشته باشند. چرا که مدت ذخیره و نگهداری تخم مرغ هرچه بیشتر باشد زمان تفریخ آن به تعویق می‌افتد. بعد از روز پنجم به ازای هر روز نگهداری بیشتر، یک ساعت به طول دوره انکوباسیون افزوده می‌شود.

    تخم مرغ‌های درجه 2: حتی‌الامکان از خواباندن این تخم مرغ‌ها خودداری می‌شود ولی در صورت خواباندن هم نباید با تخم مرغ‌های درجه 1 قاطی شوند؛ زیرا احتمال گسترش آلودگی از تخم مرغ‌های درجه 2 به سایر تخم مرغ‌ها را افزایش می‌دهیم.

    آلودگی زدایی: آلودگی‌های سطحی به برس، پارچه زبر یا سیم ظرفشویی زدوده می‌شوند و اگر با این وسایل از بین نروند با آب 43 حاوی ماده ضدعفونی شسته و با جریان هوا خشک شوند. اگر حرارت تخم مرغ کمتر از آب باشد، آلودگی همراه با جریان حرارت به داخل تخم مرغ جذب می‌شود. عیب شستشو با آب این است که لایه محافظ طبیعی خارجی تخم مرغ به نام کوتیکول شسته می‌شود که این امر، ضریب نفوذ آلودگی در تخم مرغ را افزایش می‌دهد. بهتر است کار آلودگی‌ زدایی نه در کارخانه جوجه‌کشی بلکه در فارم مادر صورت گیرد تا هم آلودگی فارم وارد کارخانه جوجه‌کشی نشود وهم در اسرع وقت میزان جمعیت میکربی با آلودگی زدایی کاهش ‌یابد و زمینه تکثیر میکرب‌ها محدودتر شود.

  ج) نگهداری و ذخیره تخم مرغ:

   حرارت و رطوبت:

    چنانچه حرارت تخم مرغ پس از تولید از صفر فیزیولوژیک (c27) بیشتر شود، تقسیمات سلولی و رشد جنینی نابهنگام و در شرایط نامساعد آغاز می‌شود که نهایتاً به مرگ و میر جنینی و کاهش جوجه درآوری می‌انجامد. لذا سعی می‌شود حرارت سالن ذخیره تخم مرغ از c بیشتر نشود. رطوبت مناسب هم 85- 70٪ در نظر گرفته می‌شود تا رطوبت تخم مرغ‌ها تبخیر نشود. از روش‌های ممانعت از تبخیر تخم مرغ یکی کشیدن نایلون روی تخم مرغ‌هاست، به نحوی که تهویه آن ها دچار اشکال نشود و راه دیگر هم آن است که سر باریک تخم مرغ ضمن ذخیره به سمت بالا باشد.

   مدت ذخیره:

    افزایش مدت ذخیره هم باعث افت هچ و هم باعث افزایش طول مدت انکوباسیون می‌‌شود. در حالت‌های عادی که تخم مرغ به مدت 3 تا 4 روز در سالن ذخیره، نگهداری می‌شود حرارت c22- مناسب است ولی اگر این مدت 7- 4 روز باشد حرارت لازم c- 16 و اگر 10- 7 باشد c16- 12 می‌باشد. مدت ذخیره از زمان تخم‌گذاری مورد محاسبه قرار می‌گیرد و صرفاً مدت ذخیره در سردخانه ملاک نمی‌باشد.

    هر روز ذخیره اضافی از روز پنجم به بعد، نیم تا یک ساعت به طول دوره هچ می‌افزاید و 1/0 تا 5/0٪ و بعضاً تا 2 و 4٪ از جوجه درآوری می‌کاهد.

    از آنجا که طول انکوباسیون تخم مرغ‌های درشت‌تر حاصله از گله‌های مسن‌تر، بیشتر می‌باشد، لذا در این قبیل گله‌ها باید طول ذخیره تخم مرغ کمتر باشد. اصولاً تأثیر سوء افزایش طول مدت نگهداری بر هچ در گله‌های مسن‌تر بیشتر از گله‌های جوان است و این شاید به دلیل آن باشد که در تخم مرغ‌های جوان‌تر غلظت بیشتر آلبومین مانع شناور شدن جنین می‌گردد. 

    اگر تخم مرغ‌ها از یک هفته بیشتر نگهداری شوند باید آن ها را چرخاند تا زرده و نطفه در جهت جاذبه ی زمین  به پوسته نزدیک نشود. نگهداری تخم مرغ بالای 2 هفته حتی به وزن جوجه تولیدی هم لطمه خواهد زد.

    د) گاز دادن مجدد:

    تخم مرغ‌ها قبل از چیده شدن باید مجدداً گاز داده شوند.

    حرارت مناسب اتاق گاز c27- 20 و رطوبت آن 80- 60٪ است. حرارت کمتر از c20 باعث کاهش اثر گاز فرمالدئید می‌شود و حرارت بالای c27 هم باعث رشد جنینی و افزایش مرگ و میر جنینی خواهد شد.

    از آنجا که گاز فرمالدئید وزن حجمی بیشتری از هوا دارد، با تعبیه یک پنکه مانع ته‌نشین شدن گاز می‌شوند.

   2- عوامل مربوط به سترها:

     الف) عملیات پیش گرم:

    انتقال تخم مرغ‌ها از سردخانه به سترها نمی‌تواند دفعتاً و ناگهانی صورت گیرد. چرا که این کار موجب تعریق پوسته و انحلال کوتیکول و نیز موجب شوک حرارتی به تخم مرغ و جنین آن می‌گردد که طبعاً بر جوجه درآوری اثرات سوء خواهد داشت. به علاوه بدون عملیات پیش گرم حرارت سترها پایین می‌آید که تأثیر منفی بر هچ دارد. لذا پیش از چیدن و به اصطلاح ست کردن تخم‌مرغ ها طی مدت 12- 6 ساعت حرارت آن ها را به 23 تا 25 درجه سانتی‌گراد می‌رسانند. این حرارت طی دو ساعت آخر قبل از ست‌ کردن می‌تواند تا c28 هم برسد.

    عملیات گرم کردن اولیه می‌تواند در سالنی مخصوص و حتی در سالن ست و در سترهای تک مرحله ای در داخل خود سترها هم صورت گیرد. طبیعی است که در این مرحله باید حرارت به طور مساوی و یکنواخت به همه تخم مرغ‌ها برسد. چرا که هرگونه اختلاف در جذب حرارت در تخم مرغ‌ها، نهایتاً به اختالافاتی در زمان و سرعت تفریخ خواهد انجامید. لذا وجود تهویه مناسب در سالن عملیات پیش گرم، ضرورت درجه اول دارد.

    ب) انتقال:

    لرزش تخم مرغ‌ها و به طور کلی هرگونه ضربات و تکانه‌های مکانیکی منجر به کاهش جوجه درآوری می‌شود. لذا در زمان عملیات انتقال تخم مرغ به سترها باید ضمن رعایت ملایمت، کف سالن‌ها به اندازه کافی صاف باشد و وسایل انتقال هم نرم و روان باشند تا از هرگونه صدمه‌ای به جنین احتراز شود. عدم تحرک تخم مرغ به مدت 24 ساعت قبل از خواباندن در میزان هچ تأثیر مثبت دارد.

    ج)موقعیت اطاقک هوایی:

    در هنگام چیدن تخم مرغ‌ها در راک‌ها باید دقت کافی مبذول شود تا سر پهن تخم مرغ که در آن اطاقک هوایی قرار دارد رو به بالا قرار گیرد. چرا که در روزهای آخر ست، سر جوجه برای تنفس متوجه این قسمت می‌شود. در تخم مرغ‌هایی که سر و ته قرار گرفته‌اند، نوک جنین به اطاقک هوایی نخواهد رسید و موجب تلف شدن و خفگی جنین‌ها تا 10٪ می‌شود. علت دیگر ناتوانی جنین در خروج، به دلیل استحکام بیشتر انتهای باریک تخم مرغ در مقابل ضربات نوک جوجه است.

    علاوه بر کم‌ دقتی کارگران، یکی از عوامل مهمی که بر سر و ته شدن تخم مرغ‌ها تأثیر دارد، بدفرمی و مشخص نبودن سر و ته تخم مرغ هاست که عامل آن می‌تواند سوء تغذیه یا بیماری در گله مادر و یا بالا رفتن سن گله مادر باشد.

  د) حرارت و رطوبت:

    حرارت مناسب در سترهای c5/37 معادل f5/99 و رطوبت نسبی مناسب 60- 58 درصد معادل 86 درجه در دماسنج مرطوب می‌باشد. حرارت معمولاً در روزهای اول (به دلیل متابولیسم پایین جنین) بیشتر گرفته می‌شود تا حرارت مناسب جنین تأمین شود و به تدریج در روزهای آخر از آن کاسته می‌شود. به این منظور معمولاً حرارت روی c6/37 (f74/99) تنظیم و در روزهای به c1/37 (f8/98) رسانده می‌شود. در گله‌های مسن و تخم مرغ‌های بزرگ‌تر رطوبت ستر باید کمتر و در گله‌های جوان باید بیشتر باشد که این ارقام از 45 درصد تخم مرغ‌های سنگین تا 62 درصد تخم مرغ‌های سبک در نوسان است. 

    میزان رطوبت تخم مرغ از زمان تولید تا هچ باید 14- 12٪ کاهش یابد تا هم حجم اطاقک هوایی به اندازه‌ی مناسب برای تنفس جوجه برسد و هم از آن طرف جوجه "دهیدراته" نشود. افت رطوبت زیر 10٪ و بالای 16٪ باعث افت هچ می‌شود. برای کاهش 12٪ وزن تخم مرغ باید روزی 6/0٪ کاهش وزن داشته باشد.

    حرارت زیاد و رطوبت کم باعث هچ زودرس و زخمی شدن ناف می‌شود چون غشاءها و پوسته‌های مربوط به تخم مرغ به راحتی از زرده جدا نمی‌شوند و همراه آن به داخل ناف و محوطه بطنی جوجه جذب می‌شوند و موجب تخریش ناف می‌گردند و این مجموعه عوامل به افت هچ می‌انجامد و میزان جوجه‌های درجه دو و وازده را هم افزایش می‌‌دهد.

    از طرف دیگر حرارت کم و رطوبت زیاد باعث تأخیر در جوجه دراوری و به تبع آن افت هچ می‌گردد. رطوبت هوای ورودی به ستر باید حدود 50٪ و حرارتش حدود c24 باشد لذا حرارت سالن ست را حدود 21 تا 25 درجه و رطوبت ان را 50 تا 60٪ در نظر می‌گیرند.

   ه) تهویه:

    میزان اکسیژن داخل تخم مرغ به تنهایی قادر به رفع نیاز جنین نیست و هرچه سن جنین بیشتر شود، این نیاز افزایش می یابد لذا جنین تتمه نیاز خود را از طریق خلل و فرج پوسته و از هوای داخل سترها تأمین می‌کند.

    میزان مورد نیاز اکسیژن در داخل ماشین 21٪ است که کاهش آن از 21٪ و همچنین افزایش آن به بالای 22٪ از میزان جوجه‌ دهی می‌کاهد.

    میزان 2Co نباید از 1٪ نماید وگرنه به مرگ و میر جنینی می‌انجامد.

    در سترهای چند مرحله‌ای با راک ثابت میزان مناسب 2Co حدود 2/0 تا 3/0 درصد و در سترهای چند مرحله‌ای با راک متحرک 3/0 تا 4/0 درصد می‌باشد اما در سترهای یک مرحله‌ای این میزان در روزهای اول 1/0 تا 2/0 درصد و در روزهای آخر حدود 5/0 تا 6/0 درصد می‌باشد. وجود 5 درصد 2Co در هر ستری منجر به نابودی کل جنین‌ها خواهد شد.

    برای تأمین هوای لازم، باید به ازای هر 1000 عدد تخم مرغ 14/0 متر مکعب هوا در دقیقه وارد ستر شود.

     و) ممنوعیت گاز دادن:

    طی 24 تا 96 ساعت اول که رشد جنینی آغاز می‌شود، جنین به اثرات و عوارض ناشی از ضدعفونی کننده‌ها حساس‌تر از هر زمانی است، لذا طی این ساعت‌ها، گاز دادن دستگاه‌ها ممنوع می‌باشد.

    ز) چرخش تخم مرغ:

    وزن حجمی زرده از سفیده کمتر است؛ لذا زرده همیشه به طور طبیعی تمایل دارد به پوسته نزدیک شود. از همین رو تخم مرغ هرچه بماند، به مرور زمان و با کاهش قوام لایه‌های نگهدارنده و قوام دهنده سفیده، زرده متمایل به حاشیه تخم مرغ می‌شود. (و همین "موقعیت زرده" موجب تشخیص تخم مرغ‌های کهنه از تازه می شود.) حاشیه‌نشینی زرده باعث چسبیدن نطفه و غشاءهای جنینی به پوسته می‌شود که این امر هم موجب دهیدراتاسیون جنین و نطفه و هم موجب اختلال در رشد و نمو جنین می‌شود.

    از همین رو راک‌های حاوی تخم مرغ باید به فواصل 1 تا 3 ساعت تحت زاویه 45 درجه به چپ و راست چرخانده شوند. این کار مانع چسبیدن غشاءهای جنینی به غشاء پوسته و نیز باعث تغذیه بهترجنین می‌شود. به علاوه خود عمل چرخش، تهویه در فضای اطراف تخم مرغ را هم بهتر می‌کند.

    معمولاً از روز 17 نیاز به چرخش وجود ندارد. در هر حال عدم چرخش تخم مرغ در روزهای مختلف انکوباسیون، عوارض زیر را به دنبال دارد:

    طی سه روز اول موجب چسبیدن غشاءهای جنینی به پوسته می‌شود که بیشترین نیاز به چرخش وجود دارد.

    در روز پنجم تأثیر منفی بر تشکیل سیستم گردش خون دارد.

    در روز سیزدهم موجب کاهش در رشد جنین می‌گردد. ولی به طور کلی از روز 13 به بعد میزان هچ تأثیر کمتری از عدم چرخش می‌پذیرد.

    در روز شانزدهم موجب اختلال در مصرف خون اکسیژن‌دار می‌شود.

    در روز نوزدهم هم تا حدودی مانع مصرف شدن سفیده می شود ولی از روز 19 این چرخش است که جوجه درآوری را کاهش می‌دهد که علت آن تداخل آن با زمان تغییر وضعیت جنین است که در حال جهت‌گیری برای خروج از تخم مرغ است.

     ح) خواباندن تخم مرغ‌های هم اندازه:

    خواباندن تخم مرغ‌های کوچک و بزرگ با هم فاصله زمانی بین تفریخ جوجه‌ها را افزایش می‌دهد لذا حتی‌الامکان باید از آن اجتناب نمود ولی در صورت اجبار باید تخم مرغ‌های بزرگ‌تر  ساعاتی زودتر از تخم مرغ‌های کوچک ست شوند تا هم‌زمانی قابل قبول در زمان تفریخ ایجاد شود.

   3- عوامل مربوط به هچرها:

    الف) عملیات انتقال:

    زمان انتقال معمولاً وقتی است که 1٪ جوجه‌ها نوک زده باشند. (معمولاً پایان روز 19) ذخایر کلسیم پوسته تخم مرغ در طول دوره انکوباسیون مورد استفاده جنین قرار می‌گیرد و از این رو پوسته شکننده‌تر می‌شود.

    ضایعات انتقال در این زمان هم ناشی از ضعیف شدن پوسته و شکستن آن است که به مرگ جنین می‌انجامد و هم ناشی از انفجار تخم مرغ‌های آلوده است.

    ورود و نفوذ باکتری (معمولاً پزودوموناس) در تخم مرغ باعث فساد محتویات آن و تولید گازS2H می‌شود که با کمترین لرزش، به خصوص در زمان انتقال به هچر، فشارگاز ایجاد شده تخم مرغ را منفجر می‌کند که علاوه بر ایجاد بوی شدید تعفن، باعث آلودگی هچری و جوجه‌های به دنیا آمده هم می‌شود. مواد سمی حاصل از فساد چنان خطرناک‌اند که حتی می‌توانند جمعیت باکتریایی به وجود آورنده ی خود را هم نابود کنند و به اصطلاح "فسادی عاری از میکرب" به وجود بیاورند.

    احتیاط در عملیات انتقال و همچنین از بین بردن تخم مرغ‌های انفجاری در ظرف حاوی مواد ضدعفونی می‌تواند به کاهش ضایعات بیانجامد. این تخم مرغ‌ها، قبل از انفجار، از طریق ترشحات روی پوسته که به دلیل فشار گاز داخل تخم مرغ از خلل و فرج پوسته، بیرون می‌زنند، قابل شناسایی و حذف می‌باشند.

    سرعت انتقال هم بسیار مهم است. تأخیر در عملیات انتقال به سرد شدن تخم مرغ‌ها و کاهش هچ می‌انجامد. حرارت سالن باید 26- 24 درجه باشد تا تخم مرغ‌ها سرد نشوند. خیس بودن هچرها هم به سردی تخم مرغ و کاهش هچ منجر می‌شود لذا باید قبل از انتقال از خشک بودن هچرها اطمینان اصل شود.

     ب) گاز دادن هچر:

     در سن روزگی که هنوز جوجه‌ها از تخم خارج نشده‌اند، هچر به مدت ده دقیقه گاز داده می‌شود و پس از آن تهویه به مدت 30 تا 60 دقیقه کار می کند. این عملیات هم مانع انتقال آلودگی به جوجه‌های در حال تفریخ می‌شود و هم باعث زرد شدن رنگ جوجه می‌شود که به جهت بازاریابی و فروش یک نکته مثبت محسوب می‌شود. با این حال افراط در گاز دادن به تحریکات تنفسی در جوجه‌ها منجر می‌شود که باید مد نظر باشد.

    ج) تهویه:

    میزان 2Co در هچرها نباید از 8/0 درصد بیشتر شود. به ازای هر 1000 عدد تخم مرغ 23/0 تا 28/0 متر مکعب ورود هوا در هر دقیقه لازم است. بستن دمپرها که مخصوصاً در فصول سرد برای جلوگیری از سرد شدن دستگاه ها صورت می‌گیرد، یکی از عوامل کاهش تهویه می‌باشد.

    د) حرارت و رطوبت:

    حرارت در هچر حدود c1- 3/0 کمتر از ستر است ولی رطوبت آن 10- 5٪ بیشتر است. دلیل افزایش رطوبت در هچر آن است که جوجه خشک و دهیدراته نمی‌تواند به راحتی خود را از غشاء پوسته جدا کند و این غشاءها به غشاءهای جنینی می‌چسبد که در هنگام جذب زرده به تخریش و زخم ناف و افزایش وازدگی از طرفی و عدم توانایی جوجه در خارج شدن از پوسته و افزایش جوجه‌‌های نوک زده ی مرده و زنده می‌شود.

    حرارت مناسب هچر c37 معادل 5/98 و نهایتاً 8/98 درجه فارنهایت می‌باشد. 

    رطوبت مناسب 87٪ و در دماسنج مرطوب معادل 70٪ رطوبت نسبی است.

    رطوبت مناسب در سالن هچر هم حدود 10٪ از سالن ستر بیشتر (70- 60٪) ولی حرارت مناسب همان c24 می‌باشد.

    رطوبت زیاد هچر هم عوارض خاص خود را دارد و باعث پرآبی و تورم و بازماندن ناف و استعداد عفونی شدن آن می‌شود. در رطوبت بالا زرده به حد کافی آب از دست نمی‌دهد و بزرگ می‌ماند و به علت عدم جذب کامل باعث باز ماندن ناف می‌شود. در رطوبت مناسب محل شکستگی پوسته از وسط است. اگر رطوبت زیاد باشد، محل شکستگی به طرف کیسه هوایی متمایل می‌شود و اگر رطوبت کمتر از حالت نرمال باشد، محل شکستگی بین کیسه هوایی و وسط تخم مرغ خواهد بود.

    اما علت آن که حرارت هچر باید کمتر از ستر باشد، این است که در این سن فعالیت و متابولیسم جوجه به حداکثر می رسد و این جنب و جوش حرارت را حتی تا 90 درجه فارنهایت هم بالا می‌برد.

  نوسان‌های حرارت در هچر هم عوارض مختلفی دارد:

    حرارت بالا موجب تفریخ زودرس می‌شود و قبل از جذب کامل زرده به محوطه بطنی، جوجه در می‌آید و این امر هم مانند رطوبت زیاد، باعث باز ماندن ناف و استعداد نفوذ آلودگی به داخل آن می‌شود. حرارت بالا علاوه بر هچ زودرس و باز ماندن ناف، باعث بی‌حالی و سرحال نبودن جوجه هم می‌شود.

    کمبود حرارت هم طبعاً به تأخیر در جوجه درآوری و افزایش تعداد تخم مرغ‌های نوک زده منجر می‌شود.

    در تفریخ زودرس داخل پوسته و خود جوجه به دلیل چسبندگی زیاد غشاءهای جنینی و پوسته و قطع نشدن خون پرده ی کوریوآلانتوئیک خونالودند ولی در تفریخ دیررس به دلیل خروج سریع جوجه‌ها و طولانی‌تر شدن زمان اقامت آن ها و جابجایی آن ها در هچر، آلودگی‌ها به خصوص آلودگی به مدفوع در قسمت خارجی پوسته بیشتر دیده می‌شود ولی در هچ بهنگام هیچ یک از این آلودگی‌ها رؤیت نمی‌شود.

     ه) نحوه‌ی خروج جوجه از تخم مرغ:

    کل مدت تفریخ در هچر از 40 ساعت نمی‌کند که 80٪ آن در 25 ساعت اول و 20٪ بقیه در 15 ساعت بعدی اتفاق می‌افتد.

    افزایش میزان2Co در تخم مرغ باعث افزایش تحرک و اسپاسم جوجه می‌شود. با هر حرکت تدریجاً سرجوجه از زیر بال در می‌آید و متوجه اطاقک هوایی می‌شود. وقتی نوک جوجه به اطاقک رسید، تبادلات تنفسی از طریق پرده ی کوریوآلانتوئیک قطع و تنفس ریوی شروع می‌شود. در این حالت جوجه با برجستگی کوچک روی نوک خود که به "بیلچه" موسوم است، شروع به شکستن پوسته و استفاده از هوای خارج برای تنفس می‌کند. خون پرده کوریوآلانتوئیک به تدریج قطع می‌شود. 24 ساعت پس از شروع تنفس ریوی، جوجه با فشار پا به پوسته فشار می‌آورد و از سوراخ ایجاد شده با نوکش، خارج می‌شود.

4- عوامل مؤثر پس از تفریخ

    الف)درجه بندی:

    میزان جوجه‌های وازده در بهترین حالت حدود 5/0٪ کل جوجه درآوری است؛ مع هذا این رقم در عمل به خصوص در گله‌های جوان‌تر، معمولاً تا 2٪ هم افزایش می‌یابد.

    جوجه‌های وازده یا درجه 2 عبارتند از جوجه‌های ریز (زیر 34 گرم)، جوجه‌های فلج و ناقص‌الخلقه، جوجه‌های ضعیف و زمین‌گیر و هم چنین جوجه‌های دارای زخم و تورم در ناف.

    برای آن که وزن جوجه زیر 34 گرم نباشد، می‌بایست از خواباندن تخم مرغ‌های زیر 50 گرم خودداری نمود.

     ب)حرارت و رطوبت:

    حرارت مناسب سالن درجه‌بندی جوجه‌ها c25- 22 و رطوبت نسبی مناسب بین 50 تا 75٪ می‌باشد. حرارت بالاتر و رطوبت کمتر به وازدگی و دهیدراتاسیون جوجه می‌انجامد.

     ج)مدت نگهداری:

    جوجه تفریخ شده باید در اسرع وقت به سالن‌های پرورش برسد. هرچه در این امر تأخیر گردد، جوجه به دلیل از دست دادن ذخایر غذایی موجود در زرده و به دلیل دسترسی نداشتن به آب دچار دهیدراتاسیون و کم‌آبی و نهایتاً وازدگی و مرگ و میر می‌شود. این مسئله به خصوص در مورد گله‌های جوان که تخم مرغ‌های حاصل از آنها از زرده کوچک‌تر و در نتیجه از ذخایر غذایی کمتری برخوردارند، حائز اهمیت فوق‌العاده است.

    د)حمل جوجه:

   کامیون‌های حمل جوجه باید استانداردهای لازم را داشته باشند:

    اولاً رساندن سریع و سالم جوجه‌ها، اهمیت زیادی در میزان وازدگی و تلفات اولیه آن ها دارد.

    ثانیاً حرارت اطاق کامیون باید بین 22 و c25 تنظیم شود. در این حالت حرارت داخل خود جعبه‌ها حدود c32 خواهد بود. دلیل این اختلاف ، تحرک و جنب و جوش خود جوجه‌ها و حرارت حاصل از آن است.

    تهویه مناسب هنگام حمل هم بسیار مهم است. تهویه نامناسب به خفگی جوجه‌ها منجر می‌شود. برای این منظور اولاً کامیون باید به نوعی سیستم هوادهی قابل تنظیم مجهز باشد. ثانیاً چیدن کارتن‌های حمل جوجه روی هم باید طوری باشد که مانع جریان هوای مورد نیاز جوجه‌ها نگردد. در این مورد بیش از چهار کارتن نباید روی هم قرار گیرند.

    حمل جوجه معمولاً در ساعات خنک و اغلب در شب‌ها انجام می‌شود. به خصوص در تابستان و هوای گرم رعایت این نکته اهمیت فوق‌العاده دارد. به علاوه در هوای گرم و تابستان برای خنثی کردن استرس گرما، به جای 100 قطعه جوجه در هر کارتن، به ریختن 80 قطعه جوجه اکتفا می‌شود.

مجموعه‌ی عوامل مؤثر در کاهش هچ

        1- سهم عوامل مختلف:

- بی‌نطفگی، می‌تواند عامل 25٪ از افت هچ‌ها باشد.

- ذخیره نامناسب تخم مرغ از شروع تخم‌گذاری تا ست شدن، می‌تواند عامل 20٪ از افت باشد که طی هفته اول موجب مرگ و میر جنینی می‌شود.

- آلودگی‌های میکربی و قارچی می‌تواند تا 10٪ هچ را کاهش دهند. مرگ و میر ناشی از این عوامل عمدتاً در هفته سوم اتفاق می‌افتد. با این وجود تلفات می‌تواند در 2 هفته اول هم رخ دهد.

- تخم مرغ‌های عیب‌دار و بدشکل که سر و ته آن ها معلوم نیست و بعضاً وارونه ست می‌شوند، پوسته کلفت و نازک که موجب اشکال در تفریخ یا شکستگی پوسته می‌شوند ، هم می‌توانند مسئول 10٪ از افت هچ باشند. این تخم مرغ‌ها عمدتاً در هفته سوم با تلفات جنینی مواجه می‌شوند.

- سوء تغذیه در گله مادر، مرگ و میر در 2 هفته اول را به دنبال دارد و تا 10٪ از کاهش هچ به علت آن است.

- بیماری در گله مادر هم می‌تواند عامل کاهش هچ تا میزان 10٪ باشد.

- اشکالات در کارخانه جوجه‌کشی معمولاً باعث مرگ و میر در هفته سوم می‌شود و می تواند باعث تا 10٪ از تلفات جنینی باشد. در کارخانه جوجه‌کشی مهم‌ترین عامل، تغییرات حرارتی است و پس از آن به ترتیب رطوبت، چرخش، تهویه و سروته بودن تخم مرغ‌ها اهمیت دارند.

- عوامل ژنتیکی نیز باعث کاهش هچ به میزان 5٪ می‌باشند.

      2- نحوه توزیع طبیعی تلفات جنینی در یک دوره جوجه‌کشی:

   

    بی‌نطفگی 2 تا 4٪ کل تخم مرغ‌های ست شده

    تلفات قبل از تخم‌گذاری 6/0٪ کل تخم مرغ‌های ست شده

    تلفات مرحله اول (1 تا 4 روزگی)               زیر 2٪               کل تخم مرغ‌های ست شده

    تلفات مرحله دوم (4 تا 17 روزگی)                 1٪                کل تخم مرغ‌های ست شده

    تلفات مرحله سوم (17 تا 21 روزگی)         3 تا 4٪               کل تخم مرغ‌های ست شده

    جوجه‌های نوک زده                                 9/0٪                کل تخم مرغ‌های ست شده

    جوجه‌های درجه 2                                48/0٪                کل تخم مرغ‌های ست شده

    البته این نسبت توزیعی برای زمانی است که گله در پیک هچ قرار دارد و جمع ارقام فوق در این حالت از 13٪ نمی‌کند. یعنی فرض بر این بوده که پیک هچ حدود 87٪ جوجه درجه یک باشد. طبیعی است در زمان‌های دیگر که گله در پیک خود قرار ندارد، این نسبت‌ها افزایش می‌یابند.

    اگر جنین فاقد چشم سیاه باشد، مرگ در مرحله اول اتفاق افتاده که خود شامل دو مرحله است. مرحله‌ای که غشاء یا membranc تشکیل شده که منشأ مشکل سوءتغذیه در گله مادر یا مدیریت غلط تخم مرغ در فارم و گرم و سرد شدن آن است و مرحله‌ای که لکه یا حلقه خونی (Blood ring) تشکیل شده که منشأ مشکل در کارخانه جوجه‌کشی، در مدیریت غلط تخم مرغ در جوجه‌کشی، اشکال در عملیات پیش‌گرم و بالا بودن حرارت ستر است.

    اگر جنین رشد کرده ولی کل حجم تخم مرغ اشغال نشده باشد، مرگ و میر در مرحله دوم اتفاق افتاده است که خود شامل دو مرحله است: مرحله‌ی چشم سیاه ( Black eye) و مرحله دومی که در آن رشد پر جنین آغاز شده است. تلفات در این مرحله به علل سوءتغذیه و بیماری در گله مادر، آلودگی‌ها، حرارت زیاد و 2Co زیاد است.

    اگر جنین کل حجم تخم مرغ را اشغال کرده باشد، مرگ و میر در مرحله سوم اتفاق افتاده است. در این حالت اگر بیشتر حجم زرده به محوطه بطنی جوجه جذب شده باشد، مرگ و میر در داخل هچر و اگر بیشتر حجم زرده در خارج از بدن جوجه باشد، مرگ و میر در رزوهای آخر ستر اتفاق افتاده است.

    علل وجود تخم مرغ‌های شفاف، بی‌نطفگی، تلفات قبل از تخمگذاری و دود دادن زیاد است.

    به طور کلی مراحل بحرانی در رشد جنین سه مرحله است:

    اولین مرحله 25٪ تلفات جنینی را در برمی‌گیرد که به سوءتغذیه در گله مادر و ذخیره نامناسب تخم مرغ برمی‌گردد. طی این روزها، مواد قندی زرده به تدریج تمام می‌شود و جنین از پروتئین‌ها و چربی‌های آن استفاده می‌کند، بنابراین مشکلات تغذیه‌ای در گله مادر و کمبود ویتامین‌های A و E، مسئول تلفات در این دوره‌اند.

    دومین مرحله، هفته دوم است که 25٪ دیگر تلفات در این مرحله است. مسائل تغذیه