عوامل مربوط به مدیریت در گله مادر
1- عوامل تغذیه‌ای:
کمبود عوامل تغذیه‌ای باعث کاهش میان اسپرم و در نتیجه کاهش باروری تخم مرغ‌ها میشود.
ویتامین A:
کمبود ویتامین A در جیره گله مادر گوشتی باعث میشود که سیستم گردش خون به درستی شکل نگیرد و تلفات جنینی در روزهای دوم و سوم بالا برود چرا که تشکیل دستگاه گردش خون در این روزها صورت می‌گیرد. همچنین کمبود ویتامین A باعث کاهش تولید و جوجه درآوری میشود.
میزان مورد نیاز آن در پیشدان (تا هفته سوم) 12500 واحد بین المللی در هر کیلوگرم دان مـی‌باشد. مـیــزان مــورد نـیـاز در دان دوره رشــد (w 17- 4) 10000 واحد، در دان قبل از تولید (w 22- ) 15500 واحد و در دان دوره تولید (w 60- 23) باز 15500 واحد بین المللی میباشد.
ویتامین D3:
کمبود این ویتامین باعث کاهش تولید و جوجه درآوری و اختلالات پوسته تخم مرغ از قبیل نرمی پوسته و شکنندگی و نازکی آن میشود.
میزان مورد نیاز آن در پیشدان 3800 در دان دوره رشد 3000 و پس از آن تا پایان تولید 3800 واحد بین المللی در هر کیلو دان میباشد.
ویتامین E:
کمبود آن باعث عدم رشد مناسب دستگاه گردش خون و تلفات جنینی ناشی از آن در روزهای اول بخصوص در روز چهارم میشود. همچنین کمبود طولانی آن باعث تحلیل رفتن بیضه‌ها و در نتیجه عقیمی خروس‌ها و کاهش جوجه درآوری میشود.
میزان مورد نیاز آن در پیشدان 20 واحد بین المللی و پس از آن تا پایان دوره 30 واحد بین المللی میباشد.
ویتامین 2 B (ریبوفلاوین):
کمبود آن مرگ و میر جنینی در روزهای 9 تا 14 را باعث میشود. پیچ‌خوردگی پنجه‌ها، کوتاهی پا و حـالـت کوتولگی در جـوجـه، ادم و وجـود کرک‌های گلوله شده و چماقی شکل موسوم به clubbed down از سایر عوارض ناشی از کمبود 2 B است.
میزان مورد نیاز آن 8 میلی‌گرم در هر کیلو دان در تمام جیره‌ها غیر از جیره دوران رشد میباشد که در این جیره اخیر میزان مورد نیاز 6 میلی‌گرم میباشد.
اسید پانتوتنیک:
کمبود آن باعث کاهش جوجه درآوری میباشد.
میزان مورد نیاز در جیره رشد mg 10 و در سایر جیره‌ها mg 15 در هر کیلو دان میباشد.
اسید نیکوتینیک (نیاسین: ویتامین PP):
کمبود آن جوجه درآوری را کاهش میدهد.
میزان مورد نیاز آن در پیشدان 35، دان دوره رشد 30 و پس از آن تا پایان تولید mg 40 در هر کیلوگرم دان میباشد.
پیریدوکسین(6 B):
کمبود آن تولید و جوجه درآوری را کاهش میدهد.
میزان مورد نیاز آن در جیره پیشدان mg 3، در جیره دوران رشد mg 2 و بعد از آن تا پایان دوره تولید mg 5 در کیلوست.
بیوتین (ویتامین H):
کمبود آن باعث مرگ و میر جنینی در هفته اول، نواقص اسکلتی از قبیل کوتاهی استخوان‌ها و پیچیدگی درشت نی، منقار طوطی مانند و چسبیدن انگشت‌های سوم و چهارم به وسیله یک پرده میشود.
مـیـزان مـورد نیاز آن تا هفته سـوم و در پیشدان mg 15/. در جیره رشد 1/. و بعد از آن تا پایان mg 25/. در هر کیلو میباشد.
اسید فولیک:
کمبود آن باعث تلفات جنینی در سنین 14- 12 روزگی با علائم ادم و خونریزی زیر جلدی میشود. جوجههای به دنیا آمده هم کوتوله دارای ضعف پا و مشکل تنفسی هستند.
میزان مورد نیاز در پیشدان mg 1 در دان دوره رشد mg 8/. و پس از آن mg 5/1 به ازاء هر کیلوگرم دان میباشد.
کوبالامین (12 B):
کمبود آن موجب مرگ و میر جنینی طی هفته دوم (14- 8 روزگی) و بخصوص روز هفدهم همراه تورم کلیه، آتروفی عضلانی و ادم و کوتاهی نوک میشود.
میزان مورد نیاز در پیشدان mg15./. در دان رشد mg 1./. و پس از آن mg 2./. در کیلوگرم است.
کولین:
کمبود آن باعث کاهش جوجه درآوری میشود.
میزان مورد نیاز در پیشدان mg 400 در دان دوره رشد mg 350 و بعد از آن mg 500 در هر کیلو دان میباشد.
میزان مورد نیاز و عوارض کمبود ویتامین‌ها در جیره غذایی مرغ مادر گوشتی
نوع ویتامین میزان مورد نیاز در کیلوگرم دان عوارض کمبود
پیشدان تا هفته3 دان دوره رشد w17- 4 جیره قبل از تولید w 23- جیره زمان تولید w 60- 22
A IU 12500 10000 15500 15500 تلفات جنینی در روز 2 و 3 به دلیل آسیب گردش خون- کاهش تولید و جوجه درآوری
D3 IU 3800 3000 3800 3800 ضعف پوسته تخم مرغ
کاهش تولید و جوجه درآوری
E IU 20 30 30 30 تلفات جنینی روزهای اول و بخصوص روزچهارم در اثر آسیب سیستم گردش خون
تحلیل رفتن بیضه‌ها و کاهش جوجه درآوری
B2 mg8 mg 6 mg8 mg8 مرگ و میر در روزهای 14- 9‘ پیچ‌خوردگی پنجه‌ها- کوتولگی- clubbed down
اسید پانتوتنیک mg 15 mg 10 mg 15 mg 15 کاهش جوجه درآوری
اسید نیکوتینیک mg 35 mg 30 mg 40 mg40 کاهش و جوجه در آوری
B6 mg 3 mg 2 mg 5 mg 5 کاهش تولید و جوجه در آوری
بیوتین mg 15/0 mg 1/0 mg 25/0 mg25/0 مرگ و میر در هفته اول
نواقص اسکلتی (کوتاهی استخوان- پیچیدگی درشت نی- منقار طوطی- چسبیدن انگشتان سوم و چهارم)
اسید فولیک mg 1 mg 8/0 mg 5/1 mg 5/1 تلفات جنینی در 14- 12 روزگی، ادم و خونریزی زیرجلدی جوجههای کوتوله دارای ضعف پا و مشکل تنفس
B12 mg015/0 mg 01/0 mg 02/0 mg 02/0 مرگ و میر در هفته دوم و بخصوص روز 17 تورم کلیه- اتروفی عضلات- ادم- کوتاهی نوک
کولین mg400 mg 350 mg 500 mg 500 کاهش جوجه در آوری
مواد معدنی
کلسیم و فسفر:
کمبود این مواد باعث ضعف و نرمی پوسته و کاهش هچ میشود. کمبود فسفر باعث مرگ و میر در روزهای 16- 14 میشود. میزان مورد نیاز در جیره رشد برای کلسیم 1٪ و برای فسفر 5/0 ٪ میباشد. این میزان در دوره‌ی تولید برای کلسیم تا 5/3٪ و برای فسفر تا 7/0٪ افزایش می‌یابد.
به منظور تأمین کلسیم و فسفر مورد نیاز، دو هفته قبل از بلوغ، صدف به صورت آزاد در جیره مورد استفاده قرار می‌گیرد در هفته 22- کلسیم جیره به 3/1- 1/1 ٪ و پس از آن به 1/3- 9/2 ٪ می‌رسد.
ضعف پوسته تا 2٪ طبیعی تلقی میشود و پس از آن تعادل جیره، بیماری و حرارت نامناسب می‌توانند به عنوان عوامل تشدیدکننده مورد توجه قرار گیرند.
در هوای گرم اشتهای پرنده کمتر میشود و در نتیجه کلسیم کمتری دریافت می‌کند. از طرف دیگر به علت گرما حرکات تنفسی به طور نسبی بیشتر میشود که خود موجب دفع بیشتر2co و کاهش 2co خون میشود و از آنجا که وجود 2co برای جذب کربنات و ترشح آن به صورت کربنات کلسیم روی پوسته لازم است، کاهش 2co نهایتاً موجب کاهش ترشح 3caco روی پوسته و تضعیف پوسته میشود. لذا در هوای گرم و تابستان‌ها بر مقدار Ca جیره می‌افزایند.
منیزیوم:
میزان مورد نیاز در چند هفته اول 05/0 ٪ میباشد و کمبود آن موجب کاهش تولید میشود.
سدیم:
میزان مورد نیاز در جیره 16/0 ٪ و کمبود آن باعث کوچک شدن اندازه‌ی تخم مرغ میشود.
پتاسیم:
کمبود پتاسیم موجب کاهش تولید و نرمی پوسته میشود.
منگنز:
کمبود منگنز باعث کاهش تولید و مرگ و میر جنینی در روزهای 21- میشود. علت این مرگ و میر عارضه‌ای به نام "درودیستروفی" یا" سوء تغذیه عضلانی" است که علایم آن عبارتند از: کوتاهی و کلفتی استخوان‌ها، عدم رشد منقار تحتانی و ایجاد منقار طوطی شکل و کروی شدن سر. جوجههای به دنیا آمده هم حالت کوتاهی استخوان‌ها را تا پایان دوره حفظ می‌کنند.
میزان مورد نیاز منگنز در دان رشدppm70 و در سایر انواع جیره‌ها و از جمله پیشدان ppm100 میباشد.
روی:
کمبود روی باعث مرگ و میر و نواقص اسکلتی (مثل فقدان پا یا بال یا ستون مهره‌ها ) میشود.
میزان مورد نیاز آن در جیره ppm 50 میباشد.
ید:
کمبود آن باعث کوچک بودن جثه جوجه و افزایش دوره انکوباسیون تا 2 روز میشود.
میزان مورد نیاز تا 17 هفتگی 5/0 و بعد از آن ppm1 میباشد.
سلنیم:
کمبودش باعث کاهش تولید و هچ میشود و چون سمی است افزایش آن به بیشتر از ppm5 هم باعث مرگ و میر جنینی با علایم ادم در سر و گردن- کوتاه شدن نوک فوقانی و نقص در چشم و انگشتان میشود.
میزان مورد نیاز در جیره رشد ppm1/0 و در سایر جیره‌های قبل و بعد از دوران رشد ppm15/0 میباشد.
میزان مورد نیاز و عوارض کمبود مواد معدنی در جیره مرغ مادر گوشتی
نوع مواد معدنی میزان مورد نیاز در هر کیلوگرم دان عوارض کمبود
پیشدان تاw3 دان دوره رشد w17- 4 جیره قبل از تولید
w22- جیره زمان تولید w60- 22
Ca 1% 3/1- 1/1٪ 1/3- 9/2٪ ضعف و نرمی پوسته و کاهش هچ
P 5/0 7/0٪ کاهش هچ و ضعف پوسته
Mg 05/0٪ کاهش تولید
Na 16/0٪ کوچک شده اندازه‌ی تخم مرغ
K کاهش تولید و نرمی پوسته
Mn ppm100 ppm70 ppm100 ppm100 کاهش تولید- مرگ و میر در 21- روزگی به دلیل درودیستروفی
Zn ppm50 مرگ و میر و نواقص اسکلتی
I ppm5/0 ppm5/0 ppm1 ppm1 کوچکی جثه جوجه- افزایش دوره انکوباسیون تا 2 روز
Se ppm15/0 ppm1/0 ppm15/0 ppm15/0 کاهش تولید هچ
پروتئین:
کمبود پروتئین باعث کاهش وزن پرنده، کاهش تولید، کاهش اندازه تخم مرغ و در نتیجه کاهش هچ میشود.
میزان مورد نیاز در
چربی:
کمبود اسید آراشیدونیک و اسید لینولئیک (که از چربی‌های اشباع نشده‌اند) اندازه تخم مرغ و میزان جوجه درآوری را می‌کاهد. این چربی‌ها در ذرت و سویا وجود دارند.
میزان مورد نیاز آنها در جیره 5- 5/2٪ میباشد.
خلاصه:
به طور خلاصه عوامل تغذیه‌ای به صورت زیر فهرست می‌گردند:
کاهش تولید: در اثر کمبود ویتامین‌های A- D- نیاسین- 6B- و مواد Mg- K- Mn و Se.
کاهش جوجه درآوری: کمبود ویتامین‌های A- D- E- اسید پانتوتنیک- نیاسین- 6B- کولین و مواد کلسیم و فسفر و چربی و سلنیم.
بی‌نطفگی: کمبود ویتامین E
مرگ و میر جنینی: ویـتامـیـن A (روز 2 و 3)- ویـتـامین E (روز 3- 1 و بخصوص روز 4)- 2B (روز 14- 9)- بیوتین (هفته اول)- اسید فولیک (روز 14- 12)- 12B (هفته دوم و بخصوص روز 17)- Mn (روز 21- )- روی و سلنیم (نواقص اسکلتی)- فسفر (روز 16- 14)
افزایش تخم مرغ‌های بد شکل: کمبود چربی و پروتئین و سدیم (کاهش اندازه)- کمبود Ca و P و D3 و K (ضعف پوسته)
2- ترکیب جنسی گله :
در گله های جوان به ازاء هر 10- 9 قطعه مرغ، یک قطعه خروس کافی است ولی با افزایش سن، وزن خروس‌ها زیاد میشود که منجر به کاهش تحرک و تنبلی آنها می‌گردد و برای جبران این کم تحرکی لازم است نسبت خروس‌ها به مرغ‌ها افزوده گردد و در مقابل 9- 7 قطعه مرغ یک خروس در نظر گرفته شود. حتی گاهی لازم میشود این نسبت تا یک خروس به 6- 4 قطعه مرغ افزایش یابد. به عبارت دیگر نسبت خروس و مرغ در گله مادر بر اساس میزان تحرک خروس‌ها از 10٪ در گله‌های جوان‌تر تا 5/1٪ و 20٪ در گله‌های مسن‌تر تغییر می‌کند.
تزریق خروس‌های سبک‌تر به جای خروس‌های سنگین و کم تحرک به گله معمولاً در هفته‌های 40 تا 45 انجام میشود.
نکته: از آن جا که ورود خروس‌های جدید با مقاومت و نزاع خروس‌های قدیمی روبرو میشود، توصیه میشود که ورود این خروس‌ها در حین خاموشی سالن‌ها صورت گیرد.
از طرفی افزایش بی‌قاعده خروس‌ها هم می‌تواند علاوه بر بار مالی نگهداری خروس‌ها منجر به کاهش باروری گردد. بدین ترتیب که رقابت خروس‌ها برای جفت‌گیری با مرغ‌ها افزایش می‌یابد تا جایی که خروس‌های قوی‌تر، اجازه جفت‌گیری به خروس‌های ضعیف‌تر نمی‌دهند و ادامه این حالت باعث" اختگی روانی" خروس‌های ضعیف‌تر و عدم تمایل آنها به جفت‌گیری میشود که خود در کاهش نطفه‌داری مؤثر است.
3- بیماری ها:
بیماری‌هایی از قبیل سالمونلا و نیوکاسل حتی پس از بهبود باعث کاهش قدرت باروری مرغ‌ها و خروس‌ها می‌شوند.
4- مدیریت تخم مرغ در مزرعه:
الف) باروری (Fertility):
به طور کلی چنانچه میزان تخم مرغ‌های بی‌نطفه از 5٪ بیشتر باشد، مشکلی وجود دارد.
علاوه بر سلامت و تغذیه مناسب گله، عوامل مدیریتی دیگری هم در نطفه داشتن تخم مرغ‌ها مؤثرند:
- فعالیت دستگاه تناسلی طیور تأثیر مستقیم از میزان نور و روشنایی می‌پذیرد. کاهش میزان روشنایی در شبانه‌روز به زیر 16- 15 ساعت، کاهش فعالیت جنسی را دربردارد.
- هـمین طـور افزایش حرارت به بالای c24 به باروری لطمه می‌زند. حرارت مناسب بین c24- 16 میباشد.
- همخونی هم باعث کاهش نطفه‌داری تخم مرغ میشود. از این رو توصیه میشود با جابجا کردن خروس‌ها پس از 3 ماه، از گله‌ای به گله دیگر، در عمل آمیزش تنوع ایجاد نمود.
نکته: معمولاَ مرغ و خروس‌ها جفت‌های خود را می‌شناسند و ترجیح می‌دهند با جفت‌های شناخته شده و قبلی خود آمیزش نمایند که تحت عنوان "آمیزش ترجیحی" از آن یاد میشود.
- در مورد تأثیر عدم تناسب تعداد مرغ و خروس و نیز تأثیر ویتامین E بر تحلیل بیضه‌ها و کاهش نطفه‌داری، هم صحبت کردیم.
- میزان نطفه‌داری در سن کم و زیاد گله مادر کاهش می‌یابد. در سن کم خروس‌های جوان قادر به تولید میزان کافی اسپرم نیستند و همین طور نمی‌توانند به تعداد دفعات کافی جفت‌گیری نمایند. در سن زیاد نیز همین عوارض (کاهش تولید اسپرم و کاهش دفعات جفت‌گیری) وجود دارد. به علاوه رشد جنینی طی 25 ساعت اول در داخل مجرای تخم صورت می‌گیرد. چنان چه این رشد به مرحله "بلاستولا" ختم شود، امکان زنده ماندن جنین طی مراحل ذخیره و نگهداری بیشتر است در حالی که در گله‌های جوان و تخم مرغ‌های کوچک رشد جنینی قبل از مرحله بلاستولا و در گله‌های مسن و تخم مرغ‌های بزرگ رشد جنینی فراتر از مرحله بلاستولا می‌رود که در هر دو حال احتمال مرگ و میر جنینی افزایش می‌یابد. علت کاهش میزان هچ در سن کم و زیاد گله مادر همین است.
ب) جمع آوری تخم مرغ:
لانه ها:
- برای آن که مرغ‌ها مجبور به تخم گذاری روی بستر نباشند، باید به ازای هر 5- 4 قطعه مرغ یک لانه در نظر گرفته شود. طول و عرض لانه 35 سانتی‌متر میباشد.
- تخم گذاشتن روی بستر دو عارضه دارد: یکی آلوده شدن تخم مرغ و دیگر افزایش احتمال شکستگی و ترک‌خوردگی تخم مرغ که هر دو عارضه نهایتاً از میزان کلی هچ می‌کاهند و به علاوه آلودگی تخم مرغ‌ها به آلودگی هچری و جوجه‌ها هم می‌انجامد. در هفته اول تولید کاهش ارتفاع بعضی لانه‌ها تا سطح زمین می‌تواند به عادت تخمگذاری در لانه کمک کند.
- رقم جایز برای میزان تخم مرغ‌های شکسته در گله جوان تا 2٪ و در گله مسن تا 3٪ میباشد و رقم‌های بالاتر مطلوب نمی‌باشند. استفاده از شانه های تخم مرغ برای جمع کردن تخم مرغ‌ها (به جای سبد و به خصوص سبدهای سیمی) احتمال ضربه دیدن و شکستگی تخم مرغ‌ها را می‌کاهد.
نکته: مرغ‌ها بیشتر تمایل به تخمگذاری در لانه‌هایی دارند که در عرض سالن قرار گرفته‌اند.
نحوه‌ی جمع آوری:
سرعت عمل در جمع آوری و افزایش دفعات جمع آوری تخم مرغ از دو جهت مهم است:
اولاً هرچه تخم مرغ بیشتر در لانه و به خصوص روی بستر بماند، میزان بار میکربی و آلودگی آن به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
ثانیاً عدم انتقال به هنگام تخم مرغ‌ها به سردخانه، به خصوص در هوای گرم و تابستان‌ها، باعث شروع نابهنگام تقسیمات جنینی و توقف آن در ساعات ذخیره و نگهداری و در نتیجه افزایش مرگ و میر جنینی می‌گردد.
لذا توصیه شده که روزانه حداقل 4 بار اقدام به گردآوری تخم مرغ‌ها شود و در زمان پیک تولید این دفعات متناسب با میزان تولید از چهار بار هم بیشتر شود.
نکته مهم: قبل از جمع آوری، کارگر مسئول باید حتماً دست‌هایش را تمیز شسته و ضدعفونی کرده باشد.
ج) ضدعفونی اولیه:
ضدعفونی سریع تخم مرغ در مزرعه بسیار مهم است. روی تخم مرغ تازه حدود 300- 100 باکتری وجود دارد که این تعداد پس از 15 دقیقه به 600 و پس از یک ساعت به 6000 می‌رسد و این روند به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. می‌توان در هر هفته برای هر لانه حدود 30 گرم پودر فرمالدئید مصرف نمود تا ضمن تبخیر فضای لانه ضدعفونی شود.
بهتر است عمل ضدعفونی پس از زدودن آلودگی‌های سطحی و ظاهری صورت گیرد تا مواد ضدعفونی کننده به زیر آلودگی‌های سطحی نفوذ نمایند ولی معمولاً آلودگی زدایی در جوجه کشی‌ها و هنگام درجه‌بندی تخم مرغ‌ها صورت می‌گیرد.
می‌توان تخم مرغ ها را با گاز فرمالدئید دود داد یا آن ها را در محلول کلر (با غلظت ppm500 و در حرارت c3/43 به مدت 2 دقیقه) غوطه‌ور نمود. که روش دود دادن متداول‌تر است. در این روش به ازاء هر متر مکعب از فضای اتاق دود حدود 7 گرم فرمالدئید در نظر گرفته میشود که در ظروف الکتریکی تا حرارت 400 درجه فارنهایت (c204) آن را گرم می‌کنند یا برای هر متر مکعب 20 گرم پرمنگنات پتاسیم در ظروف لعاب‌دار (برای اینکه با مواد مورد مصرف واکنش ندهد) در نظر گرفته میشود و cc30 فرمالین 40% برای هر متر مکعب به آن اضافه میشود. (طول مدت ضدعفونی حدود نیم ساعت در حرارت c25 و رطوبت 75% میباشد.)
د) حمل تخم مرغ‌ها:
الف) نکات بهداشتی:
راننده و کمک راننده پیش از ورود به کامیون حمل باید دوش گرفته باشند و لباس‌هایشان را عوض کرده باشند. خود وسایط نقلیه هم باید پیش از بارگیری با فرمالین بخار داده شوند و حین عبور از حوضچه‌های ضدعفونی عبور نمایند.
ب) نکات فیزیکی: تخم مرغ‌ها در طول مسیر حمل نباید در معرض ضربه و تکان‌های ناگهانی قرار گیرند و همچنین نباید در معرض شرایط نامناسب و شوک‌های حرارتی و رطوبتی باشند.
بخش دوم
عوامل مرتبط با جوجه کشی
1- مدیریت تخم مرغ در جوجه‌کشی:
الف) تحویل تخم مرغ:
حرارت سالن تحویل باید نزدیک به حرارت خود تخم مرغ باشد. در غیر این صورت ممکن است موجب تعریق روی پوسته شود. حرارت مناسب این سالن و رطوبت نسبی اش 85- 70٪ میباشد. رطوبت بالای 85٪ باعث تعریق میشود.
تعریق معمولاً در زمستان‌ها اتفاق می‌افتد که تخم مرغ از محیط سرد وارد محیط گرم سالن میشود. این پدیده باعث حل شدن لایه محافظ خارجی تخم مرغ موسوم به "کوتیکول" میشود که در نتیجه احتمال نفوذ آلودگی به داخل تخم مرغ افزایش می‌یابد. تعریق به خصوص زمینه‌ساز رشد قارچ روی پوسته است. ضمناً گاز دادن تخم مرغ مرطوب هم می‌تواند به جنین لطمه بزند. لذا باید حتماً گاز دادن تخم مرغ موکول به خشک شدن پوسته گردد.
در صورتی که حرارت سالن تحویل، درجه‌بندی و ذخیره تخم مرغ از "صفر فیزیولوژیک" (یعنی c27) بیشتر شود، تقسیمات جنینی و رشد و نمو جنین شروع میشود و این در حالی است که هنوز تخم مرغ داخل ستر قرار نگرفته و جنین زنده به سرمای سالن ذخیره برمی‌خورد و رشد آن متوقف و در نتیجه تلف میشود.
رطوبت بالای این سالن‌ها برای آن است که تخم مرغ آب زیادی از دست ندهد.
ب) درجه‌بندی تخم مرغ:
تخم مرغ های حذفی: این تخم مرغ‌ها چنان چه حذف نشوند از میزان هچ می‌کاهند لذا تخم مرغ‌های ترک خورده، کثیف، بدشکل، دارای پوسته نازک یا دارای رسوبات کلسیم زیاد روی پوسته جدا می‌شوند و به عنوان تخم مرغ خوراکی فروخته و مصرف می‌شوند. میزان این تخم مرغ‌ها حدود 5٪ کل تخم مرغ‌های تولیدی است. تخم مرغ‌های دارای پوسته ناصاف مانع تبادلات گازی جنین و محیط می‌شوند. تخم مرغ‌های دارای پوسته نازک باعث تبخیر زیاد آب جنین و احتمال شکنندگی بیشتر تخم مرغ می‌شوند و تخم مرغ‌های دارای پوسته ضخیم مانع خروج جوجه می‌شوند. بدشکلی تخم مرغ (گردی و درازی) هم باعث افزایش مقاومت پوسته در مقابل خروج جوجه میشود.
وزن استاندارد: تخم مرغ‌های ست شده باید بین 50 و 70 گرم وزن داشته باشند. جوجه حاصله از این تخم مرغ‌ها که دو سوم (67- 66٪) وزن تخم مرغ را تشکیل خواهد داد، یعنی 34 تا 46 گرم وزن خواهد داشت. به ازای هر گرم وزن بیشتر یک تخم مرغ، 12 گرم به وزن نهایی جوجه گوشتی در زمان فروش افزوده میشود.
Shape Index: ضریب شکلی در تخم مرغ از تقسیم عرض تخم مرغ به طول آن به دست می‌آید. هرچه این رقم بیشتر شود شکل تخم مرغ گردتر و هرچه کمتر باشد، تخم مرغ درازتر است. ضریب مناسب رقم 74/0 میباشد.
هم وزنی: باید سعی شود تخم مرغ‌هایی که با هم ست می‌شوند، اندازه‌های مشابه داشته باشند. چرا که اندازه‌های متفاوت باعث میشود سطح تماس‌های متفاوتی برای جذب حرارت دستگاه‌ها وجود داشته باشند و تخم مرغ‌هایی که میزان‌های متفاوتی از حرارت را جذب می‌کنند، با سرعت‌های متفاوتی تفریخ می‌شوند و فاصله بین درآمدن اولین و آخرین جوجه زیاد خواهد شد. به ازای هر 5/2 گرم اضافه وزن (از 50 گرم به بالا) حدود نیم ساعت به طول دوره انکوباسیون افزوده میشود.
رنگ پوسته: هرچه رنگ تخم مرغ قهوه‌ای‌تر باشد، هچ آن بیشتر است.
هم سنی: تخم مرغ‌هایی که با هم گرید می‌شوند باید سن و عمر مشابه داشته باشند. چرا که مدت ذخیره و نگهداری تخم مرغ هرچه بیشتر باشد زمان تفریخ آن به تعویق می‌افتد. بعد از روز پنجم به ازای هر روز نگهداری بیشتر، یک ساعت به طول دوره انکوباسیون افزوده میشود.
تخم مرغ‌های درجه 2: حتی‌الامکان از خواباندن این تخم مرغ‌ها خودداری میشود ولی در صورت خواباندن هم نباید با تخم مرغ‌های درجه 1 قاطی شوند؛ زیرا احتمال گسترش آلودگی از تخم مرغ‌های درجه 2 به سایر تخم مرغ‌ها را افزایش می‌دهیم.
آلودگی زدایی: آلودگی‌های سطحی به برس، پارچه زبر یا سیم ظرفشویی زدوده می‌شوند و اگر با این وسایل از بین نروند با آب 43 حاوی ماده ضدعفونی شسته و با جریان هوا خشک شوند. اگر حرارت تخم مرغ کمتر از آب باشد، آلودگی همراه با جریان حرارت به داخل تخم مرغ جذب میشود. عیب شستشو با آب این است که لایه محافظ طبیعی خارجی تخم مرغ به نام کوتیکول شسته میشود که این امر، ضریب نفوذ آلودگی در تخم مرغ را افزایش میدهد. بهتر است کار آلودگی زدایی نه در کارخانه جوجه‌کشی بلکه در فارم مادر صورت گیرد تا هم آلودگی فارم وارد کارخانه جوجه‌کشی نشود وهم در اسرع وقت میزان جمعیت میکربی با آلودگی زدایی کاهش یابد و زمینه تکثیر میکرب‌ها محدودتر شود.
ج) نگهداری و ذخیره تخم مرغ:
حرارت و رطوبت:
چنانچه حرارت تخم مرغ پس از تولید از صفر فیزیولوژیک (c27) بیشتر شود، تقسیمات سلولی و رشد جنینی نابهنگام و در شرایط نامساعد آغاز میشود که نهایتاً به مرگ و میر جنینی و کاهش جوجه درآوری می‌انجامد. لذا سعی میشود حرارت سالن ذخیره تخم مرغ از c بیشتر نشود. رطوبت مناسب هم 85- 70٪ در نظر گرفته میشود تا رطوبت تخم مرغ‌ها تبخیر نشود. از روش‌های ممانعت از تبخیر تخم مرغ یکی کشیدن نایلون روی تخم مرغ‌هاست، به نحوی که تهویه آن ها دچار اشکال نشود و راه دیگر هم آن است که سر باریک تخم مرغ ضمن ذخیره به سمت بالا باشد.
مدت ذخیره:
افزایش مدت ذخیره هم باعث افت هچ و هم باعث افزایش طول مدت انکوباسیون میشود. در حالت‌های عادی که تخم مرغ به مدت 3 تا 4 روز در سالن ذخیره، نگهداری میشود حرارت c22- مناسب است ولی اگر این مدت 7- 4 روز باشد حرارت لازم c- 16 و اگر 10- 7 باشد c16- 12 میباشد. مدت ذخیره از زمان تخمگذاری مورد محاسبه قرار می‌گیرد و صرفاً مدت ذخیره در سردخانه ملاک نمی‌باشد.
هر روز ذخیره اضافی از روز پنجم به بعد، نیم تا یک ساعت به طول دوره هچ می‌افزاید و 1/0 تا 5/0٪ و بعضاً تا 2 و 4٪ از جوجه درآوری می‌کاهد.
از آنجا که طول انکوباسیون تخم مرغ‌های درشت‌تر حاصله از گله‌های مسن‌تر، بیشتر میباشد، لذا در این قبیل گله‌ها باید طول ذخیره تخم مرغ کمتر باشد. اصولاً تأثیر سوء افزایش طول مدت نگهداری بر هچ در گله‌های مسن‌تر بیشتر از گله‌های جوان است و این شاید به دلیل آن باشد که در تخم مرغ‌های جوان‌تر غلظت بیشتر آلبومین مانع شناور شدن جنین می‌گردد.
اگر تخم مرغ‌ها از یک هفته بیشتر نگهداری شوند باید آن ها را چرخاند تا زرده و نطفه در جهت جاذبه ی زمین به پوسته نزدیک نشود. نگهداری تخم مرغ بالای 2 هفته حتی به وزن جوجه تولیدی هم لطمه خواهد زد.
د) گاز دادن مجدد:
تخم مرغ‌ها قبل از چیده شدن باید مجدداً گاز داده شوند.
حرارت مناسب اتاق گاز c27- 20 و رطوبت آن 80- 60٪ است. حرارت کمتر از c20 باعث کاهش اثر گاز فرمالدئید میشود و حرارت بالای c27 هم باعث رشد جنینی و افزایش مرگ و میر جنینی خواهد شد.
از آنجا که گاز فرمالدئید وزن حجمی بیشتری از هوا دارد، با تعبیه یک پنکه مانع ته‌نشین شدن گاز می‌شوند.
2- عوامل مربوط به سترها:
الف) عملیات پیش گرم:
انتقال تخم مرغ‌ها از سردخانه به سترها نمی‌تواند دفعتاً و ناگهانی صورت گیرد. چرا که این کار موجب تعریق پوسته و انحلال کوتیکول و نیز موجب شوک حرارتی به تخم مرغ و جنین آن می‌گردد که طبعاً بر جوجه درآوری اثرات سوء خواهد داشت. به علاوه بدون عملیات پیش گرم حرارت سترها پایین می‌آید که تأثیر منفی بر هچ دارد. لذا پیش از چیدن و به اصطلاح ست کردن تخم‌مرغ ها طی مدت 12- 6 ساعت حرارت آن ها را به 23 تا 25 درجه سانتی‌گراد می‌رسانند. این حرارت طی دو ساعت آخر قبل از ست کردن می‌تواند تا c28 هم برسد.
عملیات گرم کردن اولیه می‌تواند در سالنی مخصوص و حتی در سالن ست و در سترهای تک مرحله ای در داخل خود سترها هم صورت گیرد. طبیعی است که در این مرحله باید حرارت به طور مساوی و یکنواخت به همه تخم مرغ‌ها برسد. چرا که هرگونه اختلاف در جذب حرارت در تخم مرغ‌ها، نهایتاً به اختالافاتی در زمان و سرعت تفریخ خواهد انجامید. لذا وجود تهویه مناسب در سالن عملیات پیش گرم، ضرورت درجه اول دارد.
ب) انتقال:
لرزش تخم مرغ‌ها و به طور کلی هرگونه ضربات و تکانه‌های مکانیکی منجر به کاهش جوجه درآوری میشود. لذا در زمان عملیات انتقال تخم مرغ به سترها باید ضمن رعایت ملایمت، کف سالن‌ها به اندازه کافی صاف باشد و وسایل انتقال هم نرم و روان باشند تا از هرگونه صدمه‌ای به جنین احتراز شود. عدم تحرک تخم مرغ به مدت 24 ساعت قبل از خواباندن در میزان هچ تأثیر مثبت دارد.
ج)موقعیت اطاقک هوایی:
در هنگام چیدن تخم مرغ‌ها در راک‌ها باید دقت کافی مبذول شود تا سر پهن تخم مرغ که در آن اطاقک هوایی قرار دارد رو به بالا قرار گیرد. چرا که در روزهای آخر ست، سر جوجه برای تنفس متوجه این قسمت میشود. در تخم مرغ‌هایی که سر و ته قرار گرفته‌اند، نوک جنین به اطاقک هوایی نخواهد رسید و موجب تلف شدن و خفگی جنین‌ها تا 10٪ میشود. علت دیگر ناتوانی جنین در خروج، به دلیل استحکام بیشتر انتهای باریک تخم مرغ در مقابل ضربات نوک جوجه است.
علاوه بر کم دقتی کارگران، یکی از عوامل مهمی که بر سر و ته شدن تخم مرغ‌ها تأثیر دارد، بدفرمی و مشخص نبودن سر و ته تخم مرغ هاست که عامل آن می‌تواند سوء تغذیه یا بیماری در گله مادر و یا بالا رفتن سن گله مادر باشد.
د) حرارت و رطوبت:
حرارت مناسب در سترهای c5/37 معادل f5/99 و رطوبت نسبی مناسب 60- 58 درصد معادل 86 درجه در دماسنج مرطوب میباشد. حرارت معمولاً در روزهای اول (به دلیل متابولیسم پایین جنین) بیشتر گرفته میشود تا حرارت مناسب جنین تأمین شود و به تدریج در روزهای آخر از آن کاسته میشود. به این منظور معمولاً حرارت روی c6/37 (f74/99) تنظیم و در روزهای به c1/37 (f8/98) رسانده میشود. در گله‌های مسن و تخم مرغ‌های بزرگ‌تر رطوبت ستر باید کمتر و در گله‌های جوان باید بیشتر باشد که این ارقام از 45 درصد تخم مرغ‌های سنگین تا 62 درصد تخم مرغ‌های سبک در نوسان است.
میزان رطوبت تخم مرغ از زمان تولید تا هچ باید 14- 12٪ کاهش یابد تا هم حجم اطاقک هوایی به اندازه‌ی مناسب برای تنفس جوجه برسد و هم از آن طرف جوجه "دهیدراته" نشود. افت رطوبت زیر 10٪ و بالای 16٪ باعث افت هچ میشود. برای کاهش 12٪ وزن تخم مرغ باید روزی 6/0٪ کاهش وزن داشته باشد.
حرارت زیاد و رطوبت کم باعث هچ زودرس و زخمی شدن ناف میشود چون غشاءها و پوسته‌های مربوط به تخم مرغ به راحتی از زرده جدا نمی‌شوند و همراه آن به داخل ناف و محوطه بطنی جوجه جذب می‌شوند و موجب تخریش ناف می‌گردند و این مجموعه عوامل به افت هچ می‌انجامد و میزان جوجههای درجه دو و وازده را هم افزایش میدهد.
از طرف دیگر حرارت کم و رطوبت زیاد باعث تأخیر در جوجه دراوری و به تبع آن افت هچ می‌گردد. رطوبت هوای ورودی به ستر باید حدود 50٪ و حرارتش حدود c24 باشد لذا حرارت سالن ست را حدود 21 تا 25 درجه و رطوبت ان را 50 تا 60٪ در نظر می‌گیرند.
ه) تهویه:
میزان اکسیژن داخل تخم مرغ به تنهایی قادر به رفع نیاز جنین نیست و هرچه سن جنین بیشتر شود، این نیاز افزایش می یابد لذا جنین تتمه نیاز خود را از طریق خلل و فرج پوسته و از هوای داخل سترها تأمین می‌کند.
میزان مورد نیاز اکسیژن در داخل ماشین 21٪ است که کاهش آن از 21٪ و همچنین افزایش آن به بالای 22٪ از میزان جوجه دهی می‌کاهد.
میزان 2Co نباید از 1٪ نماید وگرنه به مرگ و میر جنینی می‌انجامد.
در سترهای چند مرحله‌ای با راک ثابت میزان مناسب 2Co حدود 2/0 تا 3/0 درصد و در سترهای چند مرحله‌ای با راک متحرک 3/0 تا 4/0 درصد میباشد اما در سترهای یک مرحله‌ای این میزان در روزهای اول 1/0 تا 2/0 درصد و در روزهای آخر حدود 5/0 تا 6/0 درصد میباشد. وجود 5 درصد 2Co در هر ستری منجر به نابودی کل جنین‌ها خواهد شد.
برای تأمین هوای لازم، باید به ازای هر 1000 عدد تخم مرغ 14/0 متر مکعب هوا در دقیقه وارد ستر شود.
و) ممنوعیت گاز دادن:
طی 24 تا 96 ساعت اول که رشد جنینی آغاز میشود، جنین به اثرات و عوارض ناشی از ضدعفونی کننده‌ها حساس‌تر از هر زمانی است، لذا طی این ساعت‌ها، گاز دادن دستگاه‌ها ممنوع میباشد.
ز) چرخش تخم مرغ:
وزن حجمی زرده از سفیده کمتر است؛ لذا زرده همیشه به طور طبیعی تمایل دارد به پوسته نزدیک شود. از همین رو تخم مرغ هرچه بماند، به مرور زمان و با کاهش قوام لایه‌های نگهدارنده و قوام دهنده سفیده، زرده متمایل به حاشیه تخم مرغ میشود. (و همین "موقعیت زرده" موجب تشخیص تخم مرغ‌های کهنه از تازه می شود.) حاشیه‌نشینی زرده باعث چسبیدن نطفه و غشاءهای جنینی به پوسته میشود که این امر هم موجب دهیدراتاسیون جنین و نطفه و هم موجب اختلال در رشد و نمو جنین میشود.
از همین رو راک‌های حاوی تخم مرغ باید به فواصل 1 تا 3 ساعت تحت زاویه 45 درجه به چپ و راست چرخانده شوند. این کار مانع چسبیدن غشاءهای جنینی به غشاء پوسته و نیز باعث تغذیه بهترجنین میشود. به علاوه خود عمل چرخش، تهویه در فضای اطراف تخم مرغ را هم بهتر می‌کند.
معمولاً از روز 17 نیاز به چرخش وجود ندارد. در هر حال عدم چرخش تخم مرغ در روزهای مختلف انکوباسیون، عوارض زیر را به دنبال دارد:
طی سه روز اول موجب چسبیدن غشاءهای جنینی به پوسته میشود که بیشترین نیاز به چرخش وجود دارد.
در روز پنجم تأثیر منفی بر تشکیل سیستم گردش خون دارد.
در روز سیزدهم موجب کاهش در رشد جنین می‌گردد. ولی به طور کلی از روز 13 به بعد میزان هچ تأثیر کمتری از عدم چرخش می‌پذیرد.
در روز شانزدهم موجب اختلال در مصرف خون اکسیژن‌دار میشود.
در روز نوزدهم هم تا حدودی مانع مصرف شدن سفیده می شود ولی از روز 19 این چرخش است که جوجه درآوری را کاهش میدهد که علت آن تداخل آن با زمان تغییر وضعیت جنین است که در حال جهت‌گیری برای خروج از تخم مرغ است.
ح) خواباندن تخم مرغ‌های هم اندازه:
خواباندن تخم مرغ‌های کوچک و بزرگ با هم فاصله زمانی بین تفریخ جوجه‌ها را افزایش میدهد لذا حتی‌الامکان باید از آن اجتناب نمود ولی در صورت اجبار باید تخم مرغ‌های بزرگ‌تر ساعاتی زودتر از تخم مرغ‌های کوچک ست شوند تا هم‌زمانی قابل قبول در زمان تفریخ ایجاد شود.
3- عوامل مربوط به هچرها:
الف) عملیات انتقال:
زمان انتقال معمولاً وقتی است که 1٪ جوجه‌ها نوک زده باشند. (معمولاً پایان روز 19) ذخایر کلسیم پوسته تخم مرغ در طول دوره انکوباسیون مورد استفاده جنین قرار می‌گیرد و از این رو پوسته شکننده‌تر میشود.
ضایعات انتقال در این زمان هم ناشی از ضعیف شدن پوسته و شکستن آن است که به مرگ جنین می‌انجامد و هم ناشی از انفجار تخم مرغ‌های آلوده است.
ورود و نفوذ باکتری (معمولاً پزودوموناس) در تخم مرغ باعث فساد محتویات آن و تولید گازS2H میشود که با کمترین لرزش، به خصوص در زمان انتقال به هچر، فشارگاز ایجاد شده تخم مرغ را منفجر می‌کند که علاوه بر ایجاد بوی شدید تعفن، باعث آلودگی هچری و جوجههای به دنیا آمده هم میشود. مواد سمی حاصل از فساد چنان خطرناک‌اند که حتی می‌توانند جمعیت باکتریایی به وجود آورنده ی خود را هم نابود کنند و به اصطلاح "فسادی عاری از میکرب" به وجود بیاورند.
احتیاط در عملیات انتقال و همچنین از بین بردن تخم مرغ‌های انفجاری در ظرف حاوی مواد ضدعفونی می‌تواند به کاهش ضایعات بیانجامد. این تخم مرغ‌ها، قبل از انفجار، از طریق ترشحات روی پوسته که به دلیل فشار گاز داخل تخم مرغ از خلل و فرج پوسته، بیرون می‌زنند، قابل شناسایی و حذف می‌باشند.
سرعت انتقال هم بسیار مهم است. تأخیر در عملیات انتقال به سرد شدن تخم مرغ‌ها و کاهش هچ می‌انجامد. حرارت سالن باید 26- 24 درجه باشد تا تخم مرغ‌ها سرد نشوند. خیس بودن هچرها هم به سردی تخم مرغ و کاهش هچ منجر میشود لذا باید قبل از انتقال از خشک بودن هچرها اطمینان اصل شود.
ب) گاز دادن هچر:
در سن روزگی که هنوز جوجه‌ها از تخم خارج نشده‌اند، هچر به مدت ده دقیقه گاز داده میشود و پس از آن تهویه به مدت 30 تا 60 دقیقه کار می کند. این عملیات هم مانع انتقال آلودگی به جوجههای در حال تفریخ میشود و هم باعث زرد شدن رنگ جوجه میشود که به جهت بازاریابی و فروش یک نکته مثبت محسوب میشود. با این حال افراط در گاز دادن به تحریکات تنفسی در جوجه‌ها منجر میشود که باید مد نظر باشد.
ج) تهویه:
میزان 2Co در هچرها نباید از 8/0 درصد بیشتر شود. به ازای هر 1000 عدد تخم مرغ 23/0 تا 28/0 متر مکعب ورود هوا در هر دقیقه لازم است. بستن دمپرها که مخصوصاً در فصول سرد برای جلوگیری از سرد شدن دستگاه ها صورت می‌گیرد، یکی از عوامل کاهش تهویه میباشد.
د) حرارت و رطوبت:
حرارت در هچر حدود c1- 3/0 کمتر از ستر است ولی رطوبت آن 10- 5٪ بیشتر است. دلیل افزایش رطوبت در هچر آن است که جوجه خشک و دهیدراته نمی‌تواند به راحتی خود را از غشاء پوسته جدا کند و این غشاءها به غشاءهای جنینی می‌چسبد که در هنگام جذب زرده به تخریش و زخم ناف و افزایش وازدگی از طرفی و عدم توانایی جوجه در خارج شدن از پوسته و افزایش جوجههای نوک زده ی مرده و زنده میشود.
حرارت مناسب هچر c37 معادل 5/98 و نهایتاً 8/98 درجه فارنهایت میباشد.
رطوبت مناسب 87٪ و در دماسنج مرطوب معادل 70٪ رطوبت نسبی است.
رطوبت مناسب در سالن هچر هم حدود 10٪ از سالن ستر بیشتر (70- 60٪) ولی حرارت مناسب همان c24 میباشد.
رطوبت زیاد هچر هم عوارض خاص خود را دارد و باعث پرآبی و تورم و بازماندن ناف و استعداد عفونی شدن آن میشود. در رطوبت بالا زرده به حد کافی آب از دست نمی‌دهد و بزرگ می‌ماند و به علت عدم جذب کامل باعث باز ماندن ناف میشود. در رطوبت مناسب محل شکستگی پوسته از وسط است. اگر رطوبت زیاد باشد، محل شکستگی به طرف کیسه هوایی متمایل میشود و اگر رطوبت کمتر از حالت نرمال باشد، محل شکستگی بین کیسه هوایی و وسط تخم مرغ خواهد بود.
اما علت آن که حرارت هچر باید کمتر از ستر باشد، این است که در این سن فعالیت و متابولیسم جوجه به حداکثر می رسد و این جنب و جوش حرارت را حتی تا 90 درجه فارنهایت هم بالا می‌برد.
نوسان‌های حرارت در هچر هم عوارض مختلفی دارد:
حرارت بالا موجب تفریخ زودرس میشود و قبل از جذب کامل زرده به محوطه بطنی، جوجه در می‌آید و این امر هم مانند رطوبت زیاد، باعث باز ماندن ناف و استعداد نفوذ آلودگی به داخل آن میشود. حرارت بالا علاوه بر هچ زودرس و باز ماندن ناف، باعث بی‌حالی و سرحال نبودن جوجه هم میشود.
کمبود حرارت هم طبعاً به تأخیر در جوجه درآوری و افزایش تعداد تخم مرغ‌های نوک زده منجر میشود.
در تفریخ زودرس داخل پوسته و خود جوجه به دلیل چسبندگی زیاد غشاءهای جنینی و پوسته و قطع نشدن خون پرده ی کوریوآلانتوئیک خونالودند ولی در تفریخ دیررس به دلیل خروج سریع جوجه‌ها و طولانی‌تر شدن زمان اقامت آن ها و جابجایی آن ها در هچر، آلودگی‌ها به خصوص آلودگی به مدفوع در قسمت خارجی پوسته بیشتر دیده میشود ولی در هچ بهنگام هیچ یک از این آلودگی‌ها رؤیت نمی‌شود.
ه) نحوه‌ی خروج جوجه از تخم مرغ:
کل مدت تفریخ در هچر از 40 ساعت نمی‌کند که 80٪ آن در 25 ساعت اول و 20٪ بقیه در 15 ساعت بعدی اتفاق می‌افتد.
افزایش میزان2Co در تخم مرغ باعث افزایش تحرک و اسپاسم جوجه میشود. با هر حرکت تدریجاً سرجوجه از زیر بال در می‌آید و متوجه اطاقک هوایی میشود. وقتی نوک جوجه به اطاقک رسید، تبادلات تنفسی از طریق پرده ی کوریوآلانتوئیک قطع و تنفس ریوی شروع میشود. در این حالت جوجه با برجستگی کوچک روی نوک خود که به "بیلچه" موسوم است، شروع به شکستن پوسته و استفاده از هوای خارج برای تنفس می‌کند. خون پرده کوریوآلانتوئیک به تدریج قطع میشود. 24 ساعت پس از شروع تنفس ریوی، جوجه با فشار پا به پوسته فشار می‌آورد و از سوراخ ایجاد شده با نوکش، خارج میشود.
4- عوامل مؤثر پس از تفریخ
الف)درجه بندی:
میزان جوجههای وازده در بهترین حالت حدود 5/0٪ کل جوجه درآوری است؛ مع هذا این رقم در عمل به خصوص در گله‌های جوان‌تر، معمولاً تا 2٪ هم افزایش می‌یابد.
جوجههای وازده یا درجه 2 عبارتند از جوجههای ریز (زیر 34 گرم)، جوجههای فلج و ناقص‌الخلقه، جوجههای ضعیف و زمین‌گیر و هم چنین جوجههای دارای زخم و تورم در ناف.
برای آن که وزن جوجه زیر 34 گرم نباشد، می‌بایست از خواباندن تخم مرغ‌های زیر 50 گرم خودداری نمود.
ب)حرارت و رطوبت:
حرارت مناسب سالن درجه‌بندی جوجه‌ها c25- 22 و رطوبت نسبی مناسب بین 50 تا 75٪ میباشد. حرارت بالاتر و رطوبت کمتر به وازدگی و دهیدراتاسیون جوجه می‌انجامد.
ج)مدت نگهداری:
جوجه تفریخ شده باید در اسرع وقت به سالن‌های پرورش برسد. هرچه در این امر تأخیر گردد، جوجه به دلیل از دست دادن ذخایر غذایی موجود در زرده و به دلیل دسترسی نداشتن به آب دچار دهیدراتاسیون و کم‌آبی و نهایتاً وازدگی و مرگ و میر میشود. این مسئله به خصوص در مورد گله‌های جوان که تخم مرغ‌های حاصل از آنها از زرده کوچک‌تر و در نتیجه از ذخایر غذایی کمتری برخوردارند، حائز اهمیت فوق‌العاده است.
د)حمل جوجه:
کامیون‌های حمل جوجه باید استانداردهای لازم را داشته باشند:
اولاً رساندن سریع و سالم جوجه‌ها، اهمیت زیادی در میزان وازدگی و تلفات اولیه آن ها دارد.
ثانیاً حرارت اطاق کامیون باید بین 22 و c25 تنظیم شود. در این حالت حرارت داخل خود جعبه‌ها حدود c32 خواهد بود. دلیل این اختلاف ، تحرک و جنب و جوش خود جوجه‌ها و حرارت حاصل از آن است.
تهویه مناسب هنگام حمل هم بسیار مهم است. تهویه نامناسب به خفگی جوجه‌ها منجر میشود. برای این منظور اولاً کامیون باید به نوعی سیستم هوادهی قابل تنظیم مجهز باشد. ثانیاً چیدن کارتن‌های حمل جوجه روی هم باید طوری باشد که مانع جریان هوای مورد نیاز جوجه‌ها نگردد. در این مورد بیش از چهار کارتن نباید روی هم قرار گیرند.
حمل جوجه معمولاً در ساعات خنک و اغلب در شب‌ها انجام میشود. به خصوص در تابستان و هوای گرم رعایت این نکته اهمیت فوق‌العاده دارد. به علاوه در هوای گرم و تابستان برای خنثی کردن استرس گرما، به جای 100 قطعه جوجه در هر کارتن، به ریختن 80 قطعه جوجه اکتفا میشود.
مجموعه‌ی عوامل مؤثر در کاهش هچ
1- سهم عوامل مختلف:
- بی‌نطفگی، می‌تواند عامل 25٪ از افت هچ‌ها باشد.
- ذخیره نامناسب تخم مرغ از شروع تخمگذاری تا ست شدن، می‌تواند عامل 20٪ از افت باشد که طی هفته اول موجب مرگ و میر جنینی میشود.
- آلودگی‌های میکربی و قارچی می‌تواند تا 10٪ هچ را کاهش دهند. مرگ و میر ناشی از این عوامل عمدتاً در هفته سوم اتفاق می‌افتد. با این وجود تلفات می‌تواند در 2 هفته اول هم رخ دهد.
- تخم مرغ‌های عیب‌دار و بدشکل که سر و ته آن ها معلوم نیست و بعضاً وارونه ست می‌شوند، پوسته کلفت و نازک که موجب اشکال در تفریخ یا شکستگی پوسته می‌شوند ، هم می‌توانند مسئول 10٪ از افت هچ باشند. این تخم مرغ‌ها عمدتاً در هفته سوم با تلفات جنینی مواجه می‌شوند.
- سوء تغذیه در گله مادر، مرگ و میر در 2 هفته اول را به دنبال دارد و تا 10٪ از کاهش هچ به علت آن است.
- بیماری در گله مادر هم می‌تواند عامل کاهش هچ تا میزان 10٪ باشد.
- اشکالات در کارخانه جوجه‌کشی معمولاً باعث مرگ و میر در هفته سوم میشود و می تواند باعث تا 10٪ از تلفات جنینی باشد. در کارخانه جوجه‌کشی مهم‌ترین عامل، تغییرات حرارتی است و پس از آن به ترتیب رطوبت، چرخش، تهویه و سروته بودن تخم مرغ‌ها اهمیت دارند.
- عوامل ژنتیکی نیز باعث کاهش هچ به میزان 5٪ می‌باشند.
2- نحوه توزیع طبیعی تلفات جنینی در یک دوره جوجه‌کشی:
بی‌نطفگی 2 تا 4٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
تلفات قبل از تخمگذاری 6/0٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
تلفات مرحله اول (1 تا 4 روزگی) زیر 2٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
تلفات مرحله دوم (4 تا 17 روزگی) 1٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
تلفات مرحله سوم (17 تا 21 روزگی) 3 تا 4٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
جوجههای نوک زده 9/0٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
جوجههای درجه 2 48/0٪ کل تخم مرغ‌های ست شده
البته این نسبت توزیعی برای زمانی است که گله در پیک هچ قرار دارد و جمع ارقام فوق در این حالت از 13٪ نمی‌کند. یعنی فرض بر این بوده که پیک هچ حدود 87٪ جوجه درجه یک باشد. طبیعی است در زمان‌های دیگر که گله در پیک خود قرار ندارد، این نسبت‌ها افزایش می‌یابند.
اگر جنین فاقد چشم سیاه باشد، مرگ در مرحله اول اتفاق افتاده که خود شامل دو مرحله است. مرحله‌ای که غشاء یا membranc تشکیل شده که منشأ مشکل سوءتغذیه در گله مادر یا مدیریت غلط تخم مرغ در فارم و گرم و سرد شدن آن است و مرحله‌ای که لکه یا حلقه خونی (Blood ring) تشکیل شده که منشأ مشکل در کارخانه جوجه‌کشی، در مدیریت غلط تخم مرغ در جوجه‌کشی، اشکال در عملیات پیش‌گرم و بالا بودن حرارت ستر است.
اگر جنین رشد کرده ولی کل حجم تخم مرغ اشغال نشده باشد، مرگ و میر در مرحله دوم اتفاق افتاده است که خود شامل دو مرحله است: مرحله‌ی چشم سیاه ( Black eye) و مرحله دومی که در آن رشد پر جنین آغاز شده است. تلفات در این مرحله به علل سوءتغذیه و بیماری در گله مادر، آلودگی‌ها، حرارت زیاد و 2Co زیاد است.
اگر جنین کل حجم تخم مرغ را اشغال کرده باشد، مرگ و میر در مرحله سوم اتفاق افتاده است. در این حالت اگر بیشتر حجم زرده به محوطه بطنی جوجه جذب شده باشد، مرگ و میر در داخل هچر و اگر بیشتر حجم زرده در خارج از بدن جوجه باشد، مرگ و میر در رزوهای آخر ستر اتفاق افتاده است.
علل وجود تخم مرغ‌های شفاف، بی‌نطفگی، تلفات قبل از تخمگذاری و دود دادن زیاد است.
به طور کلی مراحل بحرانی در رشد جنین سه مرحله است:
اولین مرحله 25٪ تلفات جنینی را در برمی‌گیرد که به سوءتغذیه در گله مادر و ذخیره نامناسب تخم مرغ برمی‌گردد. طی این روزها، مواد قندی زرده به تدریج تمام میشود و جنین از پروتئین‌ها و چربی‌های آن استفاده می‌کند، بنابراین مشکلات تغذیه‌ای در گله مادر و کمبود ویتامین‌های A و E، مسئول تلفات در این دوره‌اند.
دومین مرحله، هفته دوم است که 25٪ دیگر تلفات در این مرحله است. مسائل تغذیه
نحوه دریافت موافقت اصولی برای پرورش شترمرغ
عوارض گوارشی و راههای پیشگیری و درمان شترمرغ-(کمپیلوباکتریوزیس)
,تخم ,میشود ,مرغ ,کاهش ,جوجه , ,تخم مرغ ,تخم مرغ‌های ,مرگ و ,و میر ,جوجه درآوری میشود ,مرغ‌های دارای پوسته ,دوره انکوباسیون افزوده ,انکوباسیون افزوده میشود
درباره این سایت